Πώς να χακάρεις ένα μυαλό #36: Υπερμνημίδια

Τις τελευταίες δεκαετίες έχει προκύψει μια συζήτηση γύρω από την «φυλακή του μυαλού», και διάφορα άλλα συμπαρομαρτούντα μνημίδια, όπως άνθρωποι-πρόβατα, αφύπνιση συνείδησης, νοητική προσομοίωση, κλπ.
Το κίνημα του μεταμοντερνισμού, αλλά κυρίως βιβλία, κόμικς και ταινίες, όπως το Matrix έφεραν αυτές τις ιδέες σε ένα μεγαλύτερο κοινό.

Φυσικά η ιδέα μιας διανοητικής φυλακής δεν είναι νέα, καθώς διατυπώθηκε πρώτα από τον Πλάτωνα στην παραβολή του Σπηλαίου γύρω στα 2500 χρόνια πριν. Παρόλα αυτά για τους περισσότερους ανθρώπους αυτά είναι ακατανόητες ιστορίες για αγρίους, ενώ ακόμα και οι διάφοροι «ειδικοί» στο θέμα δυσκολεύονται να το ορίσουν με συνάφεια σε όλες του τις διαστάσεις.

Φωτογραφία: Vuzabebe

Σήμερα λοιπόν, λέω να κάνουμε μία βουτιά σε αυτά τα σκοτεινά και επικίνδυνα νερά. Όμως δεν σκοπεύω να τα προσεγγίσω ως μία αλλόκοτη παρενέργεια του κβαντικού κόσμου, ούτε ως μια λογοτεχνική μεταφορά, και σίγουρα όχι ως ένα μεταφυσικό παραλήρημα. Για μένα, όλη αυτή η περιώνυμη «φυλακή του μυαλού» προκύπτει απλούστατα από το ίδιο το μυαλό και τον τρόπο λειτουργίας του.

Οπότε για να δούμε τα όρια αυτής της φυλακής και τι ακριβώς είναι, αρκεί να δούμε τους δεσμοφύλακές της. Αυτοί δεν είναι τίποτε άλλο από αυτό που σου ανέφερα στο προηγούμενο άρθρο: τα υπερμνημίδια.

Ένα υπερμνημίδιο δημιουργείται όταν μία ομάδα ανθρώπων αρχίζει να σκέφτεται με τον ίδιο τρόπο. Είναι μια πληροφοριακή δομή σε ενεργειακό επίπεδο, με την έννοια ότι αντλεί την «ενέργειά» του από τους ανθρώπους με την μορφή σκέψεων ή πράξεων, και έχει την δυνατότητα να κρατάει τους οπαδούς του ευθυγραμμισμένους και συντονισμένους μαζί του.

Τώρα το κύριο χαρακτηριστικό είναι ότι θέλει να καταστρέψει όλα τα υπόλοιπα. Γιατί; Μα φυσικά για να κερδίσει τους οπαδούς τους…

Αυτό το κάνει με το να στρέφει τους οπαδούς του προς τους οπαδούς άλλων υπερμνημιδίων. Εν ολίγοις «εμείς οι καλοί, αυτοί οι κακοί». Οι άνθρωποι που εμπλέκονται πολύ σε αυτή την διαδικασία καταλήγουν να χάνουν τον δρόμο τους και να στρέφονται προς διάφορους σκοπούς που λανθασμένα θεωρούν δικούς τους. Αυτή είναι και η καταστροφική φύση των δεσμοφυλάκων μας.

Όμως το να πολεμάς άλλους οπαδούς είναι παντελώς άχρηστο και μπορεί εύκολα να καταστρέψει ζωές, την δικιά σου ή των άλλων. Για το υπερμνημίδιο όμως αυτά είναι εντελώς αδιάφορα.

Φωτογραφία: masacrar

Για να το φέρω στον πραγματικό κόσμο, η πιο ακραία υλοποίηση αυτής της μάχης των υπερμνημιδίων μεταξύ τους είναι φυσικά ο πόλεμος. Σε ένα πόλεμο, η κάθε πλευρά (δηλαδή υπερμνημίδιο) χρησιμοποιεί διάφορα επιχειρήματα για να πείσει τους οπαδούς της να πάρουν τα όπλα, και η φύση της διαμάχης είναι διαφορετική από εποχή σε εποχή.

Η πιο παλιά και πρωτόγονη αιτία ήταν να διατάξει τους οπαδούς να πάρουν κάτι από τους άλλους με τη βία. Όμως όσο η κοινωνία εξελίσσονταν, τόσο και οι αιτίες πολέμου γίνονταν όλο και πιο εκλεπτυσμένες. Για παράδειγμα, ένα έθνος αυτοανακηρύσσεται ανώτερο, προοδευτικό και πιο ανεπτυγμένο από τα υπόλοιπα λιγότερο «ανεπτυγμένα» έθνη, και κατά κάποιο τρόπο για αυτό, προβληματικά. Οπότε ο σκοπός είναι να «αναπτυχθούν» και τα υπόλοιπα έθνη, έστω και με το ζόρι αν έχουν αντιρρήσεις.

Όμως οποιοδήποτε σλόγκαν ή ιδεολογία κι αν χρησιμοποιηθεί για να δικαιολογήσει ένα πόλεμο ή μία επανάσταση, στην ουσία το κίνητρο είναι ένα: το κυνήγι για οπαδούς. Αυτό το κυνήγι μπορεί να παίρνει διάφορες μορφές, αλλά ο τελικός του στόχος είναι πάντα το να κερδίσει όσο το δυνατόν περισσότερους καινούργιους οπαδούς.

Οι καινούργιοι οπαδοί είναι ζωτικής σημασίας, καθώς χωρίς οπαδούς το υπερμνημίδιο μένει χωρίς ενέργεια και παύει να υπάρχει. Με απλά λόγια, αν κανείς δεν το σκέφτεται, τότε σταματάει να υπάρχει ή στην καλύτερη περίπτωση γίνεται μια αναμνηστική «φωτογραφία» του παρελθόντος, όπως π.χ. η λατρεία στο δωδεκάθεο, το γεωκεντρικό σύστημα στην αστρονομία ή ο δαιμονισμός ως έλεγχος του ατόμου από μοχθηρά, υπερφυσικά όντα. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις τα υπερμνημίδια είναι ανίσχυρα, απολειφάδια του παλιού τους εαυτού, καθώς ελάχιστοι άνθρωποι σε σχέση με το σύνολο, τα πιστεύουν πλέον. Είναι παραδείγματα υπερμνημιδίων που έχασαν την μάχη για καινούργιους οπαδούς. Γιατί η μάχη των υπερμνημιδίων είναι τελικά μια μάχη για επιβίωση.

Κάποια στιγμή οι πόλεμοι και οι επαναστάσεις τελειώνουν, οπότε έρχονται στο προσκήνιο άλλες μορφές σύγκρουσης των υπερμνημιδίων, λιγότερο βίαιες, αλλά εξίσου σκληρές. Παραδείγματα τέτοιων συγκρούσεων είναι η επικράτηση στην αγορά, ο ανταγωνισμός των πολιτικών κομμάτων, η ιδεολογική προπαγάνδα, ολόκληρο το marketing, οι διαφημιστικές καμπάνιες, ο φανατισμός των φιλάθλων, οι θρησκευτικές γιορτές, κλπ. Οι ανθρώπινες κοινωνίες είναι εξολοκλήρου βασισμένες στα υπερμνημίδια, για αυτό και υπάρχει ανταγωνισμός παντού και σε όλα τα επίπεδα, από τον δημόσιο διάλογο μέχρι τις αθλητικές ομάδες ή τα δημόσια πρόσωπά.

Πράγματα που είναι καινούργια, ασυνήθιστα ή παράξενα δυσκολεύονται να μεγαλώσουν το κοινό τους και αυτό, όχι εξαιτίας κάποιου έμφυτου συντηρητικού τρόπου σκέψης των ανθρώπων. Ο κύριος λόγος είναι ότι δεν συμφέρει τα παλιότερα υπερμνημίδια να επιτρέψουν την εμφάνιση ενός καινούργιου, που μπορεί να τους αποσπάσει οπαδούς.

Φωτογραφία: WildVampire

Για παράδειγμα, οι μηχανές εσωτερικής καύσης θα μπορούσαν (και θα έπρεπε) να είναι παρελθόν εδώ και καιρό. Υπάρχει ήδη μια πληθώρα εναλλακτικών και περισσότερο οικολογικών μηχανών, όμως αυτές απειλούν την κυριαρχία των εταιριών πετρελαίου, που προς το παρόν είναι πανίσχυρες. Δεν πρόκειται να αφήσουν κανέναν μικρό εφευρέτη να έρθει και να τους πάρει κομμάτι από την πίτα. Οπότε αγοράζουν όλες τις πατέντες από νέες εφευρέσεις για καινούργια ή εναλλακτικά μοντέλα μηχανών, και στη συνέχεια ανακοινώνουν «χαμηλά ποσοστά απόδοσης» ή κάτι παρόμοιο.

Στο υλικό επίπεδο, κάθε υπερμνημίδιο διασφαλίζει και ισχυροποιεί την θέση του με οικονομικά μέσα, εγκαταστάσεις, εξοπλισμό και φυσικά, ανθρώπινους πόρους. Εκεί, οι ευνοούμενοι του υπερμνημιδίου ανεβαίνουν στην κορυφή της πυραμίδας και γίνονται ηγέτες σε όλα τα επίπεδα, από βαθμοφόρους ή τοπικούς διευθυντές μέχρι μεγαλοστελέχη ή κεφαλές της πολιτείας. Οι υπεράνθρωπες ικανότητες δεν είναι απαραίτητες…

Φωτογραφία: misterOx

Γιατί σε γενικές γραμμές, ηγέτες γίνονται οι οπαδοί με ποιότητες που εξυπηρετούν καλύτερα το υπερμνημίδιο. Ο ίδιος ο οπαδός πιστεύει ότι αυτά τα κατάφερε με την σκληρή δουλειά του, αλλά (αν και αυτό έχει μια δόση αλήθειας) η περισσότερη δουλειά στο να προωθούνται νέοι υποψήφιοι γίνεται από την αυτοοργανωμένη δομή του εκάστοτε υπερμνημιδίου.

Αν κάποια στιγμή, οι παράμετροι του ευνοούμενου σταματήσουν να εκπληρώνουν τις απαιτήσεις του συστήματος, τότε ο ευνοούμενος απορρίπτεται χωρίς δεύτερη σκέψη. Από την άλλη, οπουδήποτε κι αν βρίσκεται κάποιος οπαδός στην ιεραρχία του υπερμνημιδίου, αυτό λειτουργεί πάντοτε καταστροφικά για εκείνον. Αυτό διότι οι οπαδοί πιστεύουν ότι δρουν από προσωπικά κίνητρα, ενώ στην πραγματικότητα ακολουθούν τις οδηγίες μιας άλλης οντότητας.

Γιατί μόλις ένα άτομο ευθυγραμμιστεί με ένα υπερμνημίδιο, δημιουργείται μία σύνδεση σε ενεργειακό επίπεδο, και οι σκέψεις του ατόμου σταθεροποιούνται και ενισχύονται από εκείνο. Σαν να «κλειδώνουν» μεταξύ τους. Ο οπαδός φυλακίζεται σε ένα βρόγχο ανάδρασης. Από τη μία προσφέρει την ενέργειά του στο υπερμνημίδιο (με τη μορφή σκέψεων ή πράξεων), και από την άλλη το υπερμνημίδιο επιστρέφει λίγη ενέργεια, ώστε να συνεχίσει να έχει επιρροή πάνω του.

Στον υλικό κόσμο το βλέπουμε συνέχεια. Για παράδειγμα, ας πούμε ότι ένα πολιτικό κόμμα κάνει εσωτερικές εκλογές για νέο πρόεδρο, και δίνει σε κάποιον υποψήφιο ενέργεια με την μορφή του αισθήματος της δικαιοσύνης, της ικανοποίησης, της αξιοπρέπειας και της σημαντικότητας. Ο ίδιος πιστεύει ότι έχει τον έλεγχο της κατάστασης μέσα από τις επιλογές του, όμως στην πραγματικότητα ο υποψήφιος «διαλέχτηκε» και ελέγχεται σε πολύ μεγάλο βαθμό. Εκείνος φαίνεται ότι πράττει αυτοβούλως, αλλά το υπερμνημίδιο κινείται υπογείως χειραγωγώντας την θέληση του υποψηφίου. Πώς;

Απλούστατα, ο υποψήφιος με το που μπαίνει στο πληροφοριακό πεδίο του υπερμνημιδίου, κοινωνικοποιείται με άλλους παρόμοια σκεπτόμενους ανθρώπους, και ευθυγραμμίζεται με αποδεκτές συμπεριφορές και τρόπους σκέψης. Οπότε πλέον, ευθυγραμμίζεται και συντονίζεται πλήρως με το υπερμνημίδιο.

Ίσως αργότερα ο οπαδός να νιώσει ότι το υπερμνημίδιο δεν έκανε αυτά που υπόσχονταν, και να αρχίσει να αμφιβάλλει για το πρώην είδωλό του. Όταν συμβεί αυτό, ο οπαδός σπάει τον βρόγχο ανάδρασης. Το πόσο σφιχτός είναι αυτός και τι θα συμβεί από εκεί και πέρα εξαρτάται από το πόσο δυνατό είναι το υπερμνημίδιο. Σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να επιτραπεί στο άτομο απλά να φύγει. Σε άλλες όμως περιπτώσεις, ο αιρετικός απειλείται με φυλάκιση ή ακόμα και εκτέλεση.

Κατά τα άλλα, κάθε υπερμνημίδιο κρατάει συντονισμένους τους οπαδούς του με το να κυριαρχεί στις σκέψεις τους και στις ζωές τους. Σαν να προσπαθείς να σιγομουρμουρίσεις ένα τραγούδι μέσα σε ένα club με δυνατή μουσική. Η ένταση της μουσικής κυριαρχεί στις αισθήσεις σου, και το κάνει εξαιρετικά δύσκολο να συγκεντρωθείς στο δικό σου τραγούδι.

Την επόμενη φορά, θα δούμε τις μεθόδους που ακολουθούν τα υπερμνημίδια για να χειραγωγούν τους οπαδούς τους, και τα νήματα που κινούν σαν μαριονέτες τους ανθρώπους, αλλά κανείς δεν τα βλέπει. Ή μήπως τώρα, αρχίζεις να τα βλέπεις εσύ;

 

ΜΕΤΑΙΣΘΗΣΙΟΓΟΝΑ
(Βιβλιογραφία και προτεινόμενα αναγνώσματα)

Distin, Kate. The Selfish Meme: A Critical Reassessment (Cambridge University Press, 2004).
Dalton, Richard. I Am Not My Thoughts (Value Life Associates, 2016).
Zeland, Vadim. Reality Transurfing. Steps I-V (‎CreateSpace Independent Publishing, 2016)
Διάφοροι. Ο Πόλεμος Ενάντια στο Matrix (Εκδόσεις Αρχέτυπο, 2002).