Το Ζεν
είναι ένα πολύ παλιό πράγμα.
Παρόλα αυτά ακόμα δεν μπορούμε να πούμε με σιγουριά αν
πρόκειται για φιλοσοφία, θρησκεία ή ιδιαίτερες τεχνικές διαλογισμού. Φαντάζομαι, όπως όλα τα υπόλοιπα
πράγματα σε αυτό το περίεργο μνημιδιακό σύμπαν, εξαρτάται από το πώς θα το δεις
και πώς θα το προσεγγίσεις.
Τι είναι όμως αυτό το περίφημο Ζεν; Οι πρώτες αναφορές σε αυτό έρχονται από τον 6ο αιώνα. Πρόκειται για ένα παρακλάδι του Βουδισμού, στο οποίο η βιωματική Σοφία έχει πολύ μεγαλύτερο βάρος από την θεωρητική γνώση, όσον αφορά την επίτευξη του διαφωτισμού του ατόμου.
Οι μοναχοί του Ζεν προσπαθούν να φτάσουν στη Φώτιση μέσω του διαλογισμού, παρατηρώντας τις σκέψεις τους και καθαρίζοντας το μυαλό τους από αυτές. Αν και πολύ αμφιβάλλω στο αν οι δάσκαλοι του Ζεν έχουν ακούσει ποτέ τον όρο «μνημίδιο», εντούτοις η χαρτογράφηση των μνημιδίων που απαρτίζουν την ιδεόσφαιρα ενός ανθρώπου φαίνεται να είναι η ουσία της πρακτικής του Ζεν. Δεν είναι μικρός ο κόσμος;
Τώρα για να λέμε τα σύκα-σύκα και μια σκέψη-μνημίδιο, υπάρχει πολύ μεγάλη αξία στο να μαθαίνει κάποιος πώς μπορεί να δραπετεύει από τη φυλακή που φτιάχνουν οι σκέψεις του, όποτε θέλει εκείνος. Πώς μπορεί να βγαίνει από την σπηλιά του Πλάτωνα, ηθελημένα και όποτε του καπνίσει. Όταν μπορείς να βγεις από το Μάτριξ αυτοβούλως, δεν είσαι και τόσο φυλακισμένος, έτσι δεν είναι;
 |
| Φωτογραφία: BenHeine |
Οι μοναχοί του Ζεν διαλογίζονται πάνω σε μικρές ιστορίες και παραβολές, που ονομάζονται koans. Οι έντονες γνωστικές δυσαρμονίες που δημιουργούν τα koans «μαθαίνουν» στους μοναχούς να βλέπουν αυτό ακριβώς (και μόνο) που τους δίνουν οι αισθήσεις τους, χωρίς τα μνημίδια διάκρισης που έχει ο ανθρώπινος τρόπος σκέψης.
Το κακό είναι ότι είναι αδύνατο να περιγράψεις τι σημαίνει αυτό σε κάποιον που δεν το έχει βιώσει, και αυτό μπορεί να σου το επιβεβαιώσει οποιοσδήποτε έχει ασχοληθεί σοβαρά με τέτοιες πρακτικές. Δεν μπορώ να σου πω για αυτό. Μπορείς μόνο να το βιώσεις.
Φαίνεται ότι το Ζεν προσφέρει μία θεραπεία από τους διανοητικούς ιούς. Δυστυχώς, χρειάζεσαι 20 χρόνια πρακτικής, ή όπως λέει μια από τις διδαχές του 30 χρόνια εφόσον βιάζεσαι, για να τα καταφέρεις. Άσε που, ακόμα και αν τα καταφέρεις, δεν θα πάρεις καμία απάντηση για το πώς να ζήσεις καλύτερα τη ζωή σου. Τα αποτελέσματα δε, θα αφορούν μόνο εσένα και όχι την κοινωνία στην οποία καλείσαι να ζήσεις.
Δεν είναι να απορεί κανείς, πόσοι από τους οποίους ασχολήθηκαν με κάτι τέτοιο, κατέληξαν σε καλύβα σε κάποιο βουνό, επιλέγοντας τη ζωή του ερημίτη. Από τη στιγμή που καθαρίζεις το μυαλό σου, είναι εύκολο να σκεφτείς ότι ο κόσμος είναι απλώς ένα μεγάλο τρελλάδικο και ότι οι άνθρωποι τρέχουν γύρω-γύρω σε πανικό, απόγνωση, άγνοια και παράνοια.
Λέγοντας αυτά, αν εξακολουθείς να θέλεις να δεις τη φυλακή από την οποία το Ζεν φυγαδεύει τους μοναχούς του, κάνε ένα πείραμα και δοκίμασε να παρατηρήσεις τις σκέψεις σου. Μπορείς απλά να μείνεις ακίνητος ή ακίνητη, και να κλείσεις τον εσωτερικό σου διάλογο; Δοκίμασε... Βάλε ένα χρονόμετρο στο κινητό για δύο λεπτά και προσπάθησε να μην σκέφτεσαι απολύτως τίποτα. Περιμένω.
Δυσκολάκι, σωστά; Αν ήταν η πρώτη φορά που επιχείρησες κάτι τέτοιο, σκέψου πόσες άσχετες σκέψεις πετάχτηκαν «από το πουθενά», παρά την δικιά σου αντίθετη επιθυμία, και σε απόσπασαν από την παρούσα στιγμή. Αν όντως συνέβη κάτι τέτοιο, έχεις πολλά να κερδίσεις από την παρατήρηση των σκέψεών σου.
Οπότε την επόμενη φορά που θα θελήσεις να ανοίξεις τηλεόραση ή να σκρολάρεις στα social media, δοκίμασε το παρακάτω μεταισθησιογόνο. Πρόκειται για μία τεχνική για να καθαρίζεις το μυαλό σου.
Κάτσε (ή ξάπλωσε) κάπου άνετα, ακίνητος ή ακίνητη, και συγκεντρώσου στην αναπνοή σου. Άσε την να κυλά φυσικά και παρατήρησέ την, αδειάζοντας το μυαλό σου. Όταν θα έρθουν (που θα έρθουν) σκέψεις στο νου σου, παρατήρησε τες και άφησε τες να φύγουν, χωρίς να τις κρίνεις ή να τις ακολουθείς. Απλά και απαλά, επέστρεψε στην παρατήρηση της αναπνοής σου. Κάντο αυτό για 5 λεπτά και μετά δες πως νιώθεις.
Αυτό είναι και το πρώτο βήμα για την απελευθέρωσή σου από τους διανοητικούς ιούς. Το να μπορείς να κρατήσεις το μυαλό σου καθαρό ή απόλυτα επικεντρωμένο κάπου, π.χ. στην αναπνοή. Μπορεί να μην έχεις καταλάβει ακόμα ποια από τα νοητικά σου προγράμματα υποστηρίζουν τον σκοπό της ζωής σου, και ποια είναι διανοητικοί ιοί, αλλά τουλάχιστον μπορείς να τα βάλεις σε παύση, όποτε θέλεις.
Γίνεται όλο και καλύτερο. Όταν το μυαλό σου καθαρίζει, αναδύεται η διαίσθηση, που μπορεί να σε βοηθήσει να αποφύγεις εμπόδια ή να σε πάει σε μέρη, που δεν ήξερες ότι θέλεις να πας.
 |
| Φωτογραφία: borda |
Φυσικά, το Ζεν πάει πολύ πιο μακριά από την παύση του εσωτερικού διαλόγου. Ένας μαθητής του Ζεν βλέπει τη ζωή από διάφορες σκοπιές και απόψεις, οι οποίες του δίνονται από τον δάσκαλο με την μορφή koans. Έτσι, όταν βλέπει τη ζωή από διαφορετικές γωνίες, ο μαθητής τελικά καταλαβαίνει ότι τα περισσότερα πιστεύω που είχε για τον κόσμο και τη φύση της πραγματικότητας (στη Δύση θα το δεις πολλές φορές υπερφίαλα και εγωιστικά, ως «αλήθεια») ήταν απλώς αποκυήματα της φαντασίας του. Μνημίδια δηλαδή, για εσένα που ξέρεις και κάτι παραπάνω από εκείνον.
Οι ακόλουθοι του Ζεν πιστεύουν πως αυτή η διαδικασία διαλύει τα τεχνητά πιστεύω και σε κάνει να δεις τον κόσμο πιο «καθαρά» σε ένα εντελώς νέο επίπεδο. Προσωπικά δεν έχω περάσει 20 χρόνια σε ένα μοναστήρι Ζεν, αλλά τα μεγαλύτερα άλματα στην προσωπική ανάπτυξη και γνώση, τα βίωσα όταν είδα ένα θέμα από άλλη οπτική και διαπίστωσα ότι έκανα λάθος, εξαιτίας ενός πιστεύω.
Μερικές φορές μάλιστα, μπορεί να έρχονταν οι φίλοι για να μου πουν πόσο χαίρονταν που είδαν σε εμένα αυτή την αλλαγή. «Γιατί κανείς δεν μου το είπε νωρίτερα;», ρωτούσα. «Σου το λέγαμε…», μου απαντούσαν. Δυστυχώς, το μυαλό δεν ακούει, όταν δεν είναι έτοιμο να ακούσει.
Ορίστε λοιπόν, ένα ακόμα μεταισθησιογόνο για να κάνεις πιο ευλύγιστο τον τρόπο σκέψης σου. Εκμεταλλεύσου τις διαφωνίες σου με τους άλλους!
Τι εννοώ; Την επόμενη φορά που θα πιάσεις τον εαυτό σου να διαφωνεί με κάποιον, μην προσπαθήσεις να κερδίσεις! Κάνε ένα βήμα πίσω και προσπάθησε όσο πιο πολύ μπορείς, να το δεις από την μεριά του.
Στην ψυχολογία έχουμε την προσέγγιση της μη-κατευθυντικής παρεμβατικότητας (Non Directivité Intervenante – NDI), η οποία προτείνει την λεγόμενη ενεργητική ακρόαση. Απλά άκου τον άλλο όσο πιο καθαρά μπορείς, και επανέλαβε αυτά που λέει με δικά σου λόγια και ενσυναίσθηση, αποδοχή και γνησιότητα. Θα ξέρεις ότι το πέτυχες, όταν ακούσεις τον άλλο να λέει «Ναι!! Αυτό ακριβώς εννοώ!» Μπορεί τελικά να δεις ότι καμιά φορά, το μόνο που ζητάει ο άλλος είναι να τον καταλάβουν.
Η μη-κατευθυντική παρεμβατικότητα σταματά εδώ ως τεχνική διευκόλυνσης της επικοινωνίας ή ψυχοθεραπείας του άλλου. Μπορούμε όμως να το πάμε και ένα βήμα πιο πέρα ως εργαλείο αυτοβελτίωσης.
Δώσε στον εαυτό σου μερικές μέρες λειτουργώντας με την αντίθετη άποψη από την δική σου, αυτή του διαφωνούντα. Κοίταξε μέσα από τον φακό της τις καταστάσεις που προκύπτουν. Δες πως αισθάνεσαι για αυτό. Μετά από 2-3 ημέρες, μπορεί τελικά να συνεχίσεις να απορρίπτεις αυτό το πιστεύω. Ή και όχι. Όπως και να έχει, θα έχεις καταλάβει το γιατί και το πώς οι άλλοι άνθρωποι κάνουν διαφορετικά πράγματα από εσένα. Αυτή η κατανόηση είναι πολύτιμη, ανεξάρτητα από το που θες να πας την ζωή σου.
Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι τόσο γεμάτοι από διανοητικούς ιούς και εξωτερικό προγραμματισμό, που δεν τους μένει ούτε χρόνος, ούτε ενέργεια για να αναζητήσουν αυτό που θέλουν από την ζωή.
Για να μην πω ότι δεν ξέρουν καν τι θέλουν από την ζωή. Το να παρατηρείς τις σκέψεις σου και να μπορείς να έχεις εύκαμπτες απόψεις είναι δύο από τα βασικότερα εργαλεία για να ξεχωρίσεις το ποιος είσαι από το ποιος νομίζεις ότι είσαι, τον προγραμματισμό σου.
Αν είσαι έτοιμος ή έτοιμη να κάνεις αυτή τη διάκριση, να ξέρεις ότι σε περιμένει ένα δύσκολο, αλλά πολύ όμορφο ταξίδι.
«Λέω να πάω μια βόλτα. Έρχεσαι;»
ΜΕΤΑΙΣΘΗΣΙΟΓΟΝΑ
(Βιβλιογραφία και προτεινόμενα αναγνώσματα)
Dalton, Richard. I Am Not My
Thoughts (Value Life Associates, 2016).
Bertrand,
Russel. The Analysis of the Mind (George
Allen & Unwin, 1921).
Διάφοροι. Ο Πόλεμος Ενάντια στο Matrix (Εκδόσεις
Αρχέτυπο, 2002).
Μπακιρτζής, Κωνσταντίνος. Επικοινωνία και
αγωγή (Gutenberg,
2003).
Βικιπαίδεια: Ζεν
