Πώς να χακάρεις ένα μυαλό #38: Έξοδος

 

Ακόμα κάνεις πράγματα που δεν θέλεις;
Ακόμα περιμένεις να γίνεις ουρανοκατέβατα χαρούμενος ή χαρούμενη, να είσαι υγιής, να έχεις ηρεμία, να νιώθεις ασφάλεια, να αγαπάς και να αγαπιέσαι; Κάθε σου προσπάθεια φαίνεται να πέφτει στο κενό, και σε κάθε στροφή σε περιμένουν νέα εμπόδια, προβλήματα ή εχθροί. Ο αγώνας φαίνεται τραγικά άνισος έως και μάταιος…

Φτάσαμε όμως αισίως στο #38, και (όπως θα έπρεπε να έχεις φανταστεί, αν έχεις διαβάσει το βιβλίο) κάτι κομβικό και παράξενο θα συμβεί σε αυτό το νούμερο. Σήμερα θα πιάσουμε το κομβικό θέμα, που σου είχα υποσχεθεί μερικά χρόνια πριν, και αυτά που θα διαβάσεις, θα σου φανούν αρκετά παράξενα. Αλλά ελπίζω ότι θα σου λύσουν αρκετές απορίες και ίσως να ανοίξουν τον μυαλό σου λίγο παραπάνω.

Είναι επίσης το τελευταίο άρθρο αυτής της σειράς. Για περισσότερα μπορείς να πας κατευθείαν στις «απίστευτες περιπέτειες του κυρίου Μανιτάρη Κάπα». Το απόσταγμα αυτών των κειμένων, όπως και οι αναφορές τους, βρίσκονται εκεί…

Ξεκινάω με την διαπίστωση ότι η κοινωνία αρνείται ότι η συντριπτική πλειοψηφία είναι διανοητικοί σκλάβοι που υπηρετούν έναν αφέντη, τα μνημίδια, όσο κρατάει ψηλά έννοιες όπως η ελεύθερη βούληση και η ατομική ευθύνη, λες και είναι αυτονόητες για όλους. Γιατί η βούληση δεν είναι ποτέ πλήρως ελεύθερη, όπως δεν είναι ελεύθεροι ούτε οι πλανήτες, ούτε τα ηλεκτρόνια να διαλέξουν τις τροχιές τους. Φυσικά και έχουμε βούληση, όμως συνεχώς περιορίζεται και επηρεάζεται από ανταγωνιστικά μνημίδια μέσα κι έξω από το μυαλό σου. Όσο για την ατομική ευθύνη, παρά τους όποιους ευσεβείς πόθους, περιορίζεται από τους καθημερινούς αυτοματισμούς μας  και χειραγωγείται από τις εξουσιαστικές δυνάμεις, σχέσεις και δομές, του περιβάλλοντος στο οποίο ζούμε.

Η διανοητική σκλαβιά είναι κανονικότητα στον κόσμο μας. Αλλά τα δύσκολα ξεκινάνε όταν αποφασίσεις να δεις πως δουλεύει το μυαλό σου, και τι ακριβώς σημαίνει να είσαι διανοητικός σκλάβος. Γιατί αν σε δέσω με αλυσίδες, μπορείς φυσικά να τις δεις. Όμως τις εσωτερικές επιθυμίες και σκέψεις που σου μετάδωσε (και με αυτές σε «έδεσε») το περιβάλλον, δεν μπορείς να τις δεις, και είναι πολύ πιο ισχυρές από τις άλλες. Έτσι τις κουβαλάς πάντα μαζί με την ψευδαίσθηση ότι είσαι ελεύθερη ή ελεύθερος. Πως μπορείς να ξεφορτωθείς αλυσίδες που ούτε καν γνωρίζεις την ύπαρξή τους;

Αυτό συμβαίνει σε όλους μας από τους πρώτους μήνες της ζωής μας, και για τους περισσότερους κρατάει μια ζωή. Παραδόξως, μοιάζει πολύ πιο εύκολο να συνεχίσεις να είσαι διανοητικός σκλάβος, παρά να κάνεις τη δύσκολη δουλειά που απαιτείται για να αποδεσμευτείς από τα διανοητικά δεσμά σου. Τελικά τον κόσμο δεν τον κινεί ούτε το χρήμα, ούτε το σεξ, ούτε η εκκλησία, ούτε οτιδήποτε άλλο. Τον κόσμο τον κινούν οι ιδέες, τα μνημίδια…

Οπότε σε αποχαιρετώ με το απόλυτο μεταισθησιογόνο, στοχασμούς επάνω στο ερώτημα που πιστεύω ότι απασχολεί αρκετά τους αναγνώστες αυτού του blog: «ποιος είμαι;» Ένα θεμελιώδες ερώτημα επάνω στο οποίο έχει βασιστεί ένα μεγάλο, αν όχι το μεγαλύτερο, μέρος του δυτικού πολιτισμού και τρόπου σκέψης.

Πριν αποπειραθώ να δώσω μία απάντηση, θα πρέπει πρώτα να συζητήσουμε το πρόβλημα που φέρει αυτή η ερώτηση. Γιατί από τη μία προσπαθούμε σκληρά να προσδιορίσουμε την ταυτότητά μας, και από την άλλη επιθυμούμε να γίνουμε ένας καλύτερος εαυτός, που όμως δεν είναι η ταυτότητά μας (!) Η κοινωνία προσπάθησε να διαμορφώσει την ταυτότητά της, και οι περισσότεροι νιώθουν έχθρα απέναντί της. Πιστέψαμε ότι θα νικήσουμε την κατάθλιψη με ψυχοφάρμακα, και αντικαταστήσαμε την χαρά με αντικαταθλιπτικά. Προσπαθήσαμε να αφαιρέσουμε την θρησκεία με επιστήμη, και κάναμε την επιστήμη, θρησκεία. Παίζοντας το παιχνίδι του υλισμού, διαχωρίσαμε τα χρήματα από την πνευματικότητα, και καταλήξαμε δυστυχισμένοι, καθώς χρειαζόμαστε λεφτά…

Βλέπεις κάποιο μοτίβο στα παραπάνω; Το μυαλό μας δουλεύει περίπου όπως ένας ψηφιακός υπολογιστής. Διαχωρίζει σκέψεις, μνήμες, εμπειρίες και γενικότερα τα μνημίδιά του σε μηδενικά και άσσους. Αυτή η ταξινόμηση των αντιθέτων είναι απαραίτητη στο μυαλό για να λειτουργήσει, και ονομάζεται διττότητα ή δυαδικότητα (duality). Δηλαδή κάθε μνημίδιο (εμπειρία, ανάμνηση, σκέψη, συμπεριφορά, κλπ) είναι σαν μια ζυγαριά, στην οποία κατά τη διάρκεια της ζωής μας τοποθετούμε βαρίδια στις δύο πλευρές της, σύμφωνα με κατηγορίες του τύπου: «εγώ / όχι εγώ», «σωστό / λάθος», «καλό / κακό», «προς / εναντίον», «αλήθεια / ψέμα», κλπ.

Φωτογραφία: digitalessandra

 Στην πάροδο του χρόνου, αυτές οι «ζυγαριές» παγιώνουν το αποτέλεσμά τους, και η αίσθηση της ταυτότητας γίνεται πολύ δυνατή και προσδιορισμένη. Τότε προσδιορίζουμε τους εαυτούς μας ως κάτι πολύ συγκεκριμένο, που είναι αδύνατο να αλλάξει. Με απλά λόγια, «αυτοί είμαστε» ως άτομα, δεν γίνεται να αλλάξουμε, και πρέπει να μας αγαπάμε (και να μας αγαπούν) χωρίς να αλλάξουμε τίποτα.

Με πόσα και πόσα μνημίδια αυτού του τύπου μας βομβαρδίζουν συνεχώς;! Ας δούμε μερικά… «Μην ξεχνάς ποιος είσαι στα αλήθεια», «μην ξεχνάς την καταγωγή σου», «οι άνθρωποι δεν αλλάζουν», «να είσαι αυθεντικός», και η αγαπημένη μου μπούρδα, «να είσαι ο εαυτός σου» (λες και μπορείς να είσαι κάτι άλλο).

Είναι μια διανοητική πανδημία που έχει επικρατήσει σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο! Ο λόγος που υπάρχει αυτή η πανδημία είναι η αγωνία του σύγχρονου ανθρώπου να δώσει μια σαφή απάντηση στην ερώτηση «ποιος είμαι;»

Έτσι οι άνθρωποι ψάχνουν έξω από τον εαυτό τους για πράγματα, καταστάσεις ή άλλους ανθρώπους που «είναι σαν κι αυτούς», και σκέφτονται «αυτό είναι τόσο εγώ» ή «αυτό δεν είναι καθόλου εγώ» ή «αυτοί είναι σαν κι εμένα», «εγώ είμαι σαν αυτό το άτομο», «είμαστε ίδιοι», κλπ.

Η αίσθηση του εαυτού και της προσωπικότητας γίνονται όλο και πιο δυνατά με την πάροδο του χρόνου. Το στερεότυπο του πεισματάρη, «κολλημένου» υπερήλικα δείχνει ότι όλοι το καταλαβαίνουν αυτό. Αυτό συμβαίνει, επειδή  χτίζουμε συνεχώς ολόκληρη την ζωή μας γύρω από πράγματα που επιβεβαιώνουν ή όχι την ύπαρξη της ταυτότητάς μας.

Από την άλλη έχεις τον Carl Rogers να σου λέει για την «μορφοποιητική τάση», την φυσική τάση όλων των οργανισμών να δημιουργούν, να επανασυνθέτουν και να ξεπερνούν τον υφιστάμενο εαυτό τους προς νέες, πιο σύνθετες μορφές. Δηλαδή συνεχώς προσβλέπουμε στο να γίνουμε κάτι μεγαλύτερο, κάτι καλύτερο, μια ανώτερη μελλοντική έκδοση του εαυτού μας. Ονειρευόμαστε αλλαγές, βελτίωση και ανάπτυξη, και έτσι διαμορφώνουμε τον «επιθυμητό» εαυτό μας κάθε μέρα.

Ακριβώς εδώ είναι και η αντίφαση που τρελαίνει τους ανθρώπους, και τους κάνει να υποφέρουν τόσο πολύ. Γιατί κάθε φορά που κάποιος προσπαθεί να γίνει ο «επιθυμητός» εαυτός, τότε αυτόματα βρίσκεται σε ασυμφωνία με τον «υφιστάμενο». Αυτό δημιουργεί σύγκρουση των δύο, στασιμότητα, και τελικά μια ζωή σιωπηλής απόγνωσης.

Ζούμε παραλυμένοι από τον σημερινό μας εαυτό, ενώ ταυτόχρονα βασανιζόμαστε από ενοχές του τύπου «τι θα μπορούσα να έχω κάνει» ή «τι θα μπορούσα να έχω γίνει»... Όλα αυτά, μόνο και μόνο επειδή ο δυτικός κόσμος σε έχει εμποτίσει από νωρίς με μνημίδια όπως «να είσαι ο εαυτός σου», «μην ξεχνάς ποιος είσαι», «μην αλλάξεις», «μείνε σταθερός στις απόψεις σου», και άλλα τέτοια όμορφα και καταστροφικά.

Προσπάθησε για λίγο να μην σκέφτεσαι ποιος ή ποια είσαι πραγματικά. Αποστασιοποιήσου και σκέψου ότι η κάθε σχέση που είχαμε στη ζωή μας ήταν εμποτισμένη με τις αξίες του εκάστοτε πλαισίου,  πολιτισμού και υποκουλτούρας στην κοινωνία και στην οικογένεια μας. Εμείς δε, συνεχίζουμε να μεταδίδουμε αυτές τις αξίες μέσω των μνημιδίων μας. Αυτή η μετάδοση είναι σχεδόν αυτόματη, ρομποτική θα έλεγε κανείς.

Όσον αφορά τα μνημίδια, είμαστε απλά το μέσον. Όσον αφορά εμάς, μεταδίδουμε αυτό που μας μετάδωσαν, κάποιες φορές με μία προσωπική επεξεργασία (που όμως δεν αναιρεί την συνολική διαδικασία και αποτέλεσμα), και πράττουμε σύμφωνα με όσα έχουμε αποδεχθεί από ότι μας έχουν μεταδώσει. Αυτός είναι και ο λόγος που στην διάρκεια της ιστορίας (προσωπικής, αλλά και συλλογικής) είμαστε τόσο καλοί στο να επαναλαμβάνουμε «λάθη του παρελθόντος».

Πήραμε τα πρώτα μας μνημίδια με ελάχιστα έως καθόλου φίλτρα για το τι είναι υγιές και τι βλαβερό. Μας βομβάρδισαν με αυτά και τα περισσότερα μας κόλλησαν. Έτσι γίναμε, εκτός από συνδημιουργοί του καινούργιου, κοινωνοί και ευαγγελιστές του παλιού.

Φυσικά η κοινωνία, ως καθρέφτης ενός συνόλου ατόμων, πέφτει στις ίδιες παγίδες που πέφτει και κάθε άτομο ξεχωριστά. Με την πάροδο του χρόνου ανέπτυξε την δική της απάντηση στην ερώτηση «ποιοι είμαστε;» Θυμάσαι τις ζυγαριές που λέγαμε παραπάνω; Κάθε συλλογική εμπειρία ή αφήγηση τοποθετεί επίσης βαρίδια στις δυο πλευρές της αντίστοιχης ζυγαριάς. Εννοιολογικά βαρίδια, όπως «σωστό / λάθος», «καλό / κακό», «σαν εμάς / εχθρός μας».

Αυτές οι ζυγαριές είναι η διττότητα, και η διττότητα είναι η αιτία όλων των συγκρούσεων που υπάρχουν σε κάθε κοινωνία. Αν θέλουμε να καταλάβουμε πως δουλεύει το μυαλό μας, πρέπει να καταλάβουμε πώς δουλεύει η διττότητα που βιώνουμε από την αδιάκοπη επινόηση των αντιθέτων.

Όλες οι συγκρούσεις που έχουμε με τον εαυτό μας, όλες οι διαπροσωπικές και κοινωνικές συγκρούσεις υπάρχουν εξαιτίας της αντίστασης στην αλλαγή. Υπάρχουν εξαιτίας της προσκόλλησης στον προσδιορισμό της ταυτότητας που φτιάξαμε βασισμένοι σε ιστορίες του παρελθόντος (βιωμένες μάλιστα υποκειμενικά). Άσε που, όπως έχω αναλύσει και σε προηγούμενο άρθρο, όσο περισσότερο προσκολλάσαι στη μία πλευρά κάποιας κατάστασης, πεποίθησης ή στάσης, τόσο περισσότερο θα αναγκάζεσαι να αντιμετωπίζεις την αντίθετη πλευρά. Ένας φαύλος κύκλος αδιάκοπης εσωτερικής (και όχι μόνο) διαμάχης, και τελικά συντριβής από εξάντληση.

Είναι δύσκολο, αλλά δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Για να γίνουμε αυτοί που θέλουμε, πρέπει πρώτα να αφήσουμε αυτό που είμαστε. Πρέπει να εμπλακούμε και να κάνουμε πράγματα που μέχρι σήμερα αγνοούσαμε, κρίναμε ως λάθος ή θυματοποιούσαμε εξαιτίας του υφιστάμενου εαυτού και της «ταυτότητάς» του.

Για να το πετύχεις αυτό, μπορείς να χρησιμοποιήσεις υπέρ σου το γεγονός ότι το μυαλό μας δουλεύει με βάση την διττότητα. Πώς; Απλώς παρατάς εντελώς να σκέφτεσαι αν κάτι είναι «σωστό» ή «λάθος», αν αυτό «είμαι εγώ» ή «δεν είμαι εγώ»…

Αν πραγματικά θέλεις να εξελιχθείς ως άνθρωπος σε μία καλύτερη έκδοση του εαυτού σου, πρέπει να κοιτάξεις τα σκοτάδια σου στα μάτια και να τα φέρεις στο φώς. Αυτό μπορεί να είναι από πολύ δύσκολο έως τρομακτικό!

Γιατί αν είσαι εσωστρεφής, σημαίνει ότι συνειδητά πλέον θα αρχίσεις να μιλάς, και αν ήσουν εξωστρεφής, πρέπει να δώσεις χώρο και χρόνο στην μοναχικότητα. Αν ήσουν κατά της επιστήμης, σημαίνει ότι θα αρχίσεις να ασχολείσαι με αυτή. Αν ήσουν κατά της θρησκείας, το αντίστοιχο. Αν σε ενδιέφερε μόνο το χρήμα και η υλιστική ζωή, απαιτεί να εμπλακείς σοβαρά με την πνευματικότητα. Κι αν σε απασχολούσε μόνο η πνευματικότητα, απαιτεί να θέσεις ως απόλυτο στόχο να κερδίζεις (τουλάχιστον για κάποιο χρονικό διάστημα) όσα περισσότερα μπορείς με απόλυτη προτεραιότητα.

Βλέπεις το σκοτάδι, αντίθετα από ότι διδάσκουν οι θρησκείες ή φοβούνται τα μικρά παιδιά, δεν είναι ένα σατανικό μέρος από το οποίο ξεπετάγονται δαίμονες ή μπαμπούλες. Είναι απλώς ότι δεν βρίσκεται στο φως. Πράγματα που αγνοούμε ή τοποθετούμε στο περιθώριο ως λάθη, αμαρτίες ή οτιδήποτε άλλο δεν «εγκρίνουν» οι ζυγαριές του υφιστάμενου εαυτού.

Στην τελική που στο καλό βρίσκεται, τι είναι και τι σημαίνει αυτό το πράγμα που αποκαλείς εαυτό; Η πικρή αλήθεια είναι ότι ο εαυτός δεν υπάρχει. Είναι μία ψευδαίσθηση που δημιουργείται στην προσπάθεια μας να δημιουργήσουμε μία ταυτότητα, η οποία βασίζεται σε ιστορίες από το παρελθόν που λέμε οι ίδιοι σε εμάς. Κάθε άτομο θέλει αλλαγές, βελτιώσεις και ανάπτυξη, όμως αυτά είναι αδύνατα αν δεν θέλει να χάσει τον σημερινό του «εαυτό».

Δύσκολο το πρόβλημα… Για το θέμα ο Carl Jung έχει να πει: «Δεν είμαι αυτό που μου συνέβη, είμαι αυτό που επέλεξα να γίνω». Τι να εννοεί;

Αν θες να γίνεις ένας καινούργιος άνθρωπος, δεν μπορείς να είσαι ο παλιός. Αυτό είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα του δυτικού τρόπου σκέψης. Γιατί όλοι, μα όλοι, πιστεύουν ότι είναι κάτι, αλλά αυτό είναι, όπως προείπα, ψευδαίσθηση. Στην πραγματικότητα, κανείς δεν είναι τίποτα.

Επομένως το ερώτημα «ποιος είμαι;» είναι εκκωφαντικά επουσιώδες. Το ουσιαστικό, ζουμερό και πραγματικά παραγωγικό ερώτημα, σύμφωνα και με την παραπάνω φράση του Jung, είναι (τύμπανα παρακαλώ) «ποιος θα γίνω;»

Γιατί τελικά η ζωή είναι σαν μια βόλτα με ποδήλατο. Όσο σκέφτεσαι πως θα βάλεις τα πόδια και πως θα κάνεις πετάλι, ενώ ταυτόχρονα κρατάς τιμόνι και ισορροπία, τότε μπερδεύεσαι και πέφτεις. Ο καλός ποδηλάτης δεν το σκέφτεται. Κοιτάζει όμως που θέλει να πάει, και απλά στρέφει το σώμα του ανάλογα.

Στην προσπάθεια λοιπόν να μάθεις το «ποδήλατο» της ζωής, το σίγουρο είναι ότι θα ακούσεις πολλά και διάφορα. Θα ακούσεις τους γύρω σου να σε ρωτούν επιτακτικά «ποιος είσαι;» Δείξε τους ότι για εσένα σημασία έχει το «ποιος θα γίνω!» Θα σου πουν «έχεις γεννηθεί έτσι και δεν μπορείς να αλλάξεις αυτό που είσαι». Πες τους ότι όλοι γεννηθήκαμε σε ένα περιβάλλον, και το «ποιοι είμαστε» είναι απλώς το αποτέλεσμα των σκέψεων, των επιλογών και των πράξεων μας.

Ολόκληρη η κοινωνία θα ουρλιάζει μέσα στο αυτί σου «μην προσπαθείς να είσαι κάτι που δεν είσαι». Απάντησε ήρεμα ότι μπορείς να είσαι όποιος ή όποια θέλεις, και δεν αισθάνεσαι άσχημα ή φόβο, που θα χάσεις τον σημερινό εαυτό σου στη διαδικασία.

Ο ίδιος ο εαυτός σου θα σε στήσει στον τοίχο για να σου πει «ο εαυτός είμαι εγώ, αυτό που είμαι, και περιορίζομαι από την προσωπικότητα μου, αδύναμος να κάνω οτιδήποτε συγκρούεται με αυτή». Κοίταξέ τον στα μάτια και πες του ότι ο εαυτός δεν υπάρχει. Είναι μια ψευδαίσθηση και μία προσκόλληση στην ταυτότητα που έχτισες, βασισμένος σε ιστορίες του παρελθόντος.

«Να είσαι ο εαυτός σου!», θα πουν όλοι εν χορώ, συμπεριλαμβανομένης της εσωτερικής σου φωνής. «Να είσαι ο ακούραστος παρατηρητής, που βελτιώνει την ζωή του μαζί με τις ζωές των άλλων, εμπνέει, δεν επιβάλλει, και τελικά αφήνει ένα καλύτερο κόσμο από αυτόν που βρήκε», θα πω εγώ.

Διότι το άτομο που πίστευες ότι είσαι, είναι μεν αυτό που σε κρατάει πίσω, αλλά τελικά δεν είναι τίποτα! Είναι μία ψευδαίσθηση που καλύπτει την αντίληψή σου με την ίδια σου την φαντασία. Ορίστε! Μόλις σου αποκάλυψα τον απόλυτο κακό, τον ίδιο τον Ψευδοκράτορα. Τον μοναδικό υπεύθυνο για όλες τις συμφορές στη ζωή σου. Όλες τις εσωτερικές σου διαμάχες και τις ατυχείς στιγμές…

Είσαι εσύ! Τίποτε άλλο. Κανέναν «μάτι», κανένας αντίπαλος ή εχθρός, καμία άδικη ή αδιέξοδη κατάσταση. Όλα τα κάνεις και είσαι εσύ! Ο ή η δημιουργός της πραγματικότητας σου μέσα από τα μάτια της περσόνας που δημιουργείς με κάθε σου πράξη.

Όταν το πρωτοσυνειδητοποιείς είναι τρομακτικό. Αν όμως το σκεφτείς πιο ψύχραιμα, είναι τόσο, μα τόσο απελευθερωτικό!  Γιατί αν εσύ αναλάβεις την ευθύνη της ζωής σου μέσα από τις διεργασίες της προσωπικότητάς σου, θυμήσου ότι η προσωπικότητά σου είναι μια φαντασίωση, που μπορείς να σμιλέψεις όπως θέλεις για τα πράγματα που έχουν σημασία. Κάπου εκεί, θα πρέπει να πάρεις μία απόφαση σχετικά με το ποιος κάνει κουμάντο, εσύ ή η «προσωπικότητά» σου και τα μνημίδια.

Αν ταχθείς με την πρώτη επιλογή, θα διαπιστώσεις και κάποιου είδους παντοδυναμία, αφού θα είσαι σε θέση να διαχειρίζεσαι τα μνημίδιά σου, και να φτιάχνεις κάθε φορά ένα καινούργιο εαυτό, που θα εξυπηρετεί τους σκοπούς της ζωής σου, ενώ θα το κάνει με χαρά!

Οι παλιοί μου αναγνώστες πιθανόν να έχουν παρατηρήσει ότι τελειώνω πάντα αυτά τα άρθρα με μία ερώτηση. Αλλά μιας και είναι το τελευταίο, λέω να κάνω μια εξαίρεση. Ας κλείσω με ένα τσιτάτο, το αντίθετο δηλαδή της ερώτησης,  για να είμαστε και στο πνεύμα του κειμένου.

Οι αρχαίοι έλεγαν «μάθε τον εαυτό σου». Θα ήθελα να το συμπληρώσω. «Μάθε τον εαυτό σου… και μετά βελτίωσέ τον!» 

 

Πώς να χακάρεις ένα μυαλό #37: Τα νήματα της μαριονέτας

 

Στο προηγούμενο άρθρο είδαμε από ψηλά την απέραντη φυλακή του μυαλού που απαρτίζει την κοινωνία μας, και τους δεσμοφύλακες που κρατούν τους ανθρώπους στοιχημένους, ίδιες μαριονέτες που εξυπηρετούν μόνο την αυτοσυντήρηση του συστήματος.
Σύμφωνα με το μοντέλο των υπερμνημιδίων έχουμε πλέον μία απάντηση σχετικά με το γιατί τα πράγματα είναι όπως είναι ή τουλάχιστον γιατί δεν θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά. Έχουμε μία αιτιολόγηση σχετικά με το γιατί οι άνθρωποι συμπεριφέρονται όπως συμπεριφέρονται, και το πώς τα μνημίδια τους χειραγωγούν δημιουργώντας κοινωνίες και πολιτισμούς. Οπότε αν έχασες το προηγούμενο άρθρο, διάβασέ το εδώ πριν συνεχίσεις, ώστε να καταλαβαίνεις καλύτερα για τι πράγμα μιλάω.

Όπως σου υποσχέθηκα, σήμερα θα μιλήσουμε για τα «νήματα της μαριονέτας», όλες τις πανίσχυρες αλυσίδες που χρησιμοποιούν τα υπερμνημίδια για να δεσμεύουν τους ανθρώπους. Καταρχήν είναι πολύ σημαντικό για ένα υπερμνημίδιο να κάνει τους οπαδούς του να προσφέρουν οικειοθελώς την ενέργειά τους, καθώς με αυτό τον τρόπο μένει απερίσπαστο στην αναζήτηση νέων οπαδών. Παραδείγματος χάριν, τα μεγάλα και ισχυρά υπερμνημίδια αναγκάζουν τους οπαδούς τους να συμπεριφέρονται με συγκεκριμένους κανόνες.

Στις ανθρώπινες κοινωνίες, όταν κάποιος δεν έχει τη δύναμη να αναγκάσει κάποιον άλλο να κάνει κάτι, χρησιμοποιεί μεθόδους όπως η λογική παραίνεση, η πειθώ ή οι υποσχέσεις. Αυτοί είναι πιο εκλεπτυσμένοι τρόποι, που όμως δεν υπάρχουν στη Φύση. Τα υπερμνημίδια μπορεί να χρησιμοποιήσουν τα παραπάνω, αλλά διαθέτουν και ακόμα πιο ισχυρά όπλα.

Το πρόβλημα είναι ότι ένα άτομο δεν χρειάζεται να σκέφτεται συνειδητά ένα υπερμνημίδιο για να του δίνει την ενέργειά του και να το τρέφει. Από το υποσυνείδητο και την παραδοσιακή ψυχοδυναμική προσέγγιση μέχρι την σύγχρονη νευρολογία, όλα δείχνουν ότι οι περισσότερες σκέψεις και πράξεις μας γίνονται στον «αυτόματο πιλότο» με την ελάχιστη (αν όχι ανύπαρκτη) εμπλοκή του συνειδητού. Αυτό ακριβώς είναι το χαρακτηριστικό που χρησιμοποιεί το υπερμνημίδιο. Με αυτόν τον τρόπο καταφέρνει να παίρνει ενέργεια όχι μόνο από τους οπαδούς, αλλά και από τους φανατικούς εχθρούς του! Ας δούμε πώς...

Φαντάσου μια παρέα συνταξιούχων στο καφενείο να κριτικάρουν την κυβέρνηση για αδιαλλαξία, διαφθορά, κυνισμό και ηλιθιότητα. Όμως όταν το κάνουν στέλνουν τεράστια ποσότητα ενέργειας προς το υπερμνημίδιο. Διότι για εκείνο δεν έχει σημασία το πώς το σκέφτεσαι αλλά το ΌΤΙ το σκέφτεσαι. Μπορεί να χρησιμοποιήσει εξίσου καλά και την θετική και την αρνητική ενέργεια, αρκεί να είναι σε συντονισμό μαζί του.

Φωτογραφία: kevron2001

Ο κύριος στόχος του υπερμνημιδίου είναι να εμπλέξει τα άτομα με οποιονδήποτε τρόπο και να συλλέξει τις σκέψεις τους. Με τα ΜΜΕ και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης οι τεχνικές για να το επιτύχει έγιναν φοβερά αποτελεσματικές, σε σημείο που μπορεί να μιλάμε ακόμα και για εξάρτηση του ατόμου.

Έχω μιλήσει σε παλιότερο άρθρο για το γιατί οι ειδήσεις είναι γεμάτες κακά νέα. Τα κακά νέα φέρνουν δυσάρεστα συναισθήματα: άγχος, απέχθεια, μίσος και φυσικά φόβο. Γιατί ο σκοπός των δημοσιογράφων είναι να κερδίσουν την προσοχή μας. Τα ΜΜΕ και τα social media, όντας υπερμνημίδια από μόνα τους, υπηρετούν άλλα μεγαλύτερα.

Αυτό που θα σου πουν είναι ότι δίνουν ελεύθερη πρόσβαση σε όλες τις πληροφορίες, όμως ο μοναδικός τους σκοπός είναι να συντονίσουν τις σκέψεις των ανθρώπων με κάθε τρόπο σε ένα συγκεκριμένο μήκος κύματος.

Ένας άλλος αγαπημένος τρόπος των υπερμνημιδίων για να πάρουν την ενέργειά σου είναι να σε «βγάλουν από τα νερά σου». Οπότε με το που θα χάσεις την ισορροπία σου, αρχίζεις να σκέφτεσαι το υπερμνημίδιο κάνοντας το πιο δυνατό.

Ας πάρουμε για παράδειγμα κάποιον που βλέπει τις τιμές να ανεβαίνουν και αντιδράει αρνητικά. Γίνεται εριστικός, παραπονιέται κι ανταλλάσει πληροφορίες με τους φίλους του, ποστάρει σχετικά στα social media… Στέλνει αρνητική ενέργεια προς το υπερμνημίδιο, εκείνο ενδυναμώνεται και η κατάσταση χειροτερεύει (!)

Κάπου εδώ χρειάζεται να κάνουμε μια μικρή παύση και να βάλω έναν αναγκαίο αστερίσκο. Υπάρχουν άνθρωποι που θέλουν τα μνημίδιά τους σε κουτάκια, αριθμημένα και στοιχειοθετημένα. Πολλοί από αυτούς έχουν σπουδάσει στον θετικό τρόπο σκέψης και χρειάζονται αποδείξεις για τις αλήθειες τους ή έστω αποδοχή από τις κοινότητες στις οποίες ανήκουν. Επομένως, πράγματα που είπα παραπάνω ενδέχεται να είναι κόκκινο πανί για την αιτιοκρατική και επιστημονικοφανή τους αντίληψη. Προλαβαίνω δηλαδή την ερώτηση «Μα καλά, είναι δυνατόν να ανεβαίνουν οι τιμές, επειδή γκρινιάζει ο Μπάμπης από τον Εύοσμο;»

Είναι ένα λογικό ερώτημα και καταλαβαίνω ότι καταστάσεις σαν κι αυτές είναι δύσκολο να εξηγηθούν επαρκώς, γιατί μιλάμε για χαοτικά συστήματα, και αυτά βγάζουν νόημα μόνο εφόσον τα παρατηρούμε από απόσταση. Ο καλύτερος παραλληλισμός που μπορώ να κάνω είναι το χρηματιστήριο. Μία φήμη είναι αρκετή για να το διαλύσει. Αυτή η φήμη δεν είναι ανάγκη να ανταποκρίνεται στην ευρωστία των εταιριών που εμπλέκονται, κι όμως μπορεί να είναι καθοριστικής φύσης.

Παρόμοια πράγματα θα συμβούν και στον κόσμο του «Μπάμπη από τον Εύοσμο». Γκρινιάζοντας, υποτάσσεται στο υπερμνημίδιο κυβερνητική πολιτική, και αυτό παίρνει όλο και περισσότερο χώρο στην ιδεόσφαιρά του μέχρι που επιδρά στους περισσότερους τομείς της ζωής του, κυρίως με αυτόματο τρόπο. Όταν αυτό συμβεί σε πολλούς, έχουμε την αντίστοιχη «φήμη» που εξαπλώνεται και -όπως και στο χρηματιστήριο- τελικά φέρνει …ακόμα περισσότερους λόγους για γκρίνια!

Δεν υπάρχει κάτι μαγικό ή μεταφυσικό εδώ, αν και μπορεί να φαίνεται έτσι με την πρώτη ματιά. Εδώ είναι η διαφωνία μου με μεθόδους όπως το «μυστικό» ή πρακτικές όπως τα ταρώ και τα ζώδια. Για μένα έχει να κάνει με κοινωνική (και όχι μόνο) ψυχολογία και στατιστική.

Φωτογραφία: pitnerd

Οπότε, όπως και άλλες φορές που συζητήσαμε θέματα με μεταφυσικό άρωμα, θα σου πρότεινα να μείνεις λίγο με τις παραπάνω ιδέες, ακόμα και αν σου φαίνονται παράλογες σε πρώτη φάση. Το μόνο που έχουμε είναι η παρατήρηση των στοιχείων. Τίποτε άλλο. Δες αν μπορείς να κρατήσεις για λίγο αυτά στο πίσω μέρος του μυαλού σου στην καθημερινότητά σου και να διαπιστώσεις ιδίοις όμμασι, αν όντως συμβαίνει κάτι και τι ακριβώς είναι αυτό.

Είναι ένας καινούργιος κόσμος, μια οπτική που ανοίγει νέους ορίζοντες, αλλά η ψυχολογία (και συνακόλουθα η φιλοσοφία) δεν έχει εξερευνήσει επαρκώς ακόμα. Κλείνω την μεγάλη, αλλά αναγκαία και σημαντική παρένθεση, και επιστρέφω στο θέμα μας.

Το πιο δυνατό νήμα του υπερμνημιδίου είναι ο Φόβος, το αρχαιότερο και πιο δυνατό συναίσθημα, ένα από τα βασικά βιολογικά κουμπιά. Δεν έχει σημασία τι φοβάσαι. Αν ο φόβος συνδεθεί με οποιονδήποτε τρόπο με το υπερμνημίδιο εκείνο θα λάβει την ενέργειά σου.

Η ανησυχία και το άγχος είναι λιγότερο δυνατά συναισθήματα, αλλά όχι ευκαταφρόνητα νήματα, καθώς κάνουν εξαιρετική δουλειά στο να συντονίζουν την ενέργεια του ατόμου με το υπερμνημίδιο. Αν ανησυχείς για κάτι, είναι δύσκολο να συγκεντρωθείς σε κάτι άλλο.

Η ενοχή είναι επίσης ένα από τα κύρια κανάλια από τα οποία το υπερμνημίδιο «αρδεύει» την ενέργεια των ανθρώπων. Η ενοχή μας επιβάλλεται από τα παιδικά χρόνια και είναι μία βολική μέθοδος χειραγώγησης. Διότι το μνημίδιο στρατηγικής που εντυπώνεται μαζί της είναι «Αφού είσαι ένοχος, πρέπει να κάνεις αυτά για να εξιλεωθείς».

Είναι δύσκολο να ζήσεις με την ενοχή, και οι άνθρωποι συνήθως προσπαθούν να την ξεφορτωθούν είτε με αυτοτιμωρία, είται προσπαθώντας να επανορθώσουν. Όμως και τα δύο υπονοούν υποταγή και ένα συγκεκριμένο τρόπο σκέψης.

Η αίσθηση του καθήκοντος είναι μία ειδική κατηγορία ενοχής. Το να «χρωστάς» κάτι, σημαίνει ότι κατά κάποιο τρόπο είσαι ένοχος και επομένως, υποχρεωμένος να το κάνεις. Σε κάθε περίπτωση, το αποτέλεσμα είναι ότι οι ένοχοι (και οι πραγματικοί, αλλά και εκείνοι που εσφαλμένα έχουν πειστεί ότι είναι) περιφέρονται με σκυμμένο κεφάλι, δίνοντας «ενέργεια» στο υπερμνημίδιο με την μορφή σκέψης.

Αξίζει επίσης να αναφέρω τα διάφορα ψυχολογικά συμπλέγματα που έχουν οι άνθρωποι, και λειτουργούν επίσης ως νήματα μαριονέτας για πολλά και διάφορα υπερμνημίδια. Για παράδειγμα στην περίπτωση του συμπλέγματος κατωτερότητας, οι άνθρωποι έχουν σκέψεις όπως «δεν είμαι όμορφος», «δεν έχω ταλέντο», «δεν είμαι έξυπνη» ή «δεν ξέρω πώς να επικοινωνήσω με τους ανθρώπους». Στην περίπτωση ενός ενοχικού συμπλέγματος, οι σκέψεις είναι του τύπου «έκανα κάτι λάθος» ή «όλοι με κρίνουν».

Στην περίπτωση που κυριαρχεί στην προσωπικότητα το αρχέτυπο του πολεμιστή, κατά το αντίστοιχο σύμπλεγμα, τα μνημίδια στρατηγικής θα είναι του τύπου «κηρύσσω πόλεμο στον εαυτό μου και στους γύρω μου», «θα πολεμήσω για όσα μου αξίζουν» ή «θα κερδίσω τη δύναμή μου». Ενώ στην περίπτωση ενός «εραστή της αλήθειας», οι σκέψεις είναι κάποια παραλλαγή του «θα αποδείξω με κάθε τρόπο ότι είμαι σωστός και οι άλλοι λάθος».

Όλα τα παραπάνω ισχύουν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό για όλους, ακόμα και στις (περισσότερες) περιπτώσεις που δεν χαρακτηρίζονται ως «συμπλέγματα». Σε κάθε περίπτωση όμως, χρησιμοποιούνται ως κλειδιά ώστε οι διαφορετικές προσωπικότητες να συνεισφέρουν την ενέργειά τους οικειοθελώς. Διότι μόλις το υπερμνημίδιο βρει οποιαδήποτε σύνδεση, «κλειδώνει» και αρχίζει να απομυζεί την ενέργεια του ατόμου.

Η λίστα με τα νήματα-αλυσίδες που χρησιμοποιούν τα υπερμνημίδια για τις μαριονέτες τους δεν σταματάει εδώ. Συναισθήματα όπως η δικαιοσύνη, η υπερηφάνεια, η τιμή, η αγάπη, το μίσος, η απληστία, η γενναιοδωρία, η περιέργεια, ακόμα και η πείνα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως τέτοια. Τα συναισθήματα, όπως και τα ενδιαφέροντα ενός ατόμου, καθοδηγούν τις σκέψεις του με συγκεκριμένο τρόπο. Αν κάτι δεν έχει ενδιαφέρον, ούτε προκαλεί κάποιο συναίσθημα, είναι πολύ δύσκολο να συγκεντρωθείς σε αυτό. Μάλιστα σε τέτοιες περιπτώσεις, πολλές φορές περνάει εντελώς απαρατήρητο.

Σε αυτό το μοντέλο που συζητάμε, τα υπερμνημίδια είναι αδίστακτα. Μπορούν να πληγώσουν ένα άτομο ή να παίξουν με τις ανάγκες του, ώστε να του δεσμεύσουν την ενέργεια της σκέψης του. Ο γενικός κανόνας είναι ότι οι άνθρωποι αντιδρούν σε αρνητικά εξωτερικά ερεθίσματα με παρόμοιο τρόπο, π.χ. τα κακά νέα προκαλούν δυσαρέσκεια, τα ανησυχητικά νέα προκαλούν άγχος και φόβο, η προσβολή προκαλεί έχθρα, κλπ.

Επίσης κάποιες κακές συνήθειες μπορεί να χρησιμοποιηθούν σαν μηχανισμοί ενεργοποίησης, όπως π.χ. η συνήθεια να εκνευρίζεσαι ή να αγχώνεσαι με το τίποτα, η συνήθεια του να απαντάς άμεσα σε προκλήσεις, και γενικά η συνήθεια του να απαντάς αρνητικά σε αρνητικά εξωτερικά ερεθίσματα. Το άτομο μπορεί να γνωρίζει ότι οι αρνητικές σκέψεις και πράξεις δεν βγαίνουν ποτέ σε καλό, και παρόλα αυτά να συνεχίσει να κάνει τα ίδια λάθη από συνήθεια.

Οι συνήθειες μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα, ακόμα και να παροπλίσουν ένα άτομο, και είναι δύσκολο να φύγουν. Γιατί οι παλιές συνήθειες πάντα έρχονται με μία ψευδαίσθηση άνεσης. Οι άνθρωποι εμπιστεύονται περισσότερο πράγματα που τους είναι οικεία. Τα καινούργια πράγματα προκαλούν κάποιου είδους ανησυχία. «Ο νέος είναι ωραίος, αλλά ο παλιός είναι αλλιώς» και τον έχουμε τεστάρει εμπειρικά.

Είναι σαν εκείνη την παλιά πολυθρόνα που συνηθίζεις να κάθεσαι για να χαλαρώσεις. Μπορεί μια καινούργια να είναι πιο βολική, αλλά κι αυτή «καλή είναι» και αρκετά άνετη. Η άνεση χαρακτηρίζεται από έννοιες όπως η βολικότητα, η εμπιστοσύνη, η θετική εμπειρία και η προβλεψιμότητα. Η καινούργια πολυθρόνα έχει αυτές τις ποιότητες σε πολύ μικρότερο βαθμό, οπότε παίρνει χρόνο σε μία καινούργια συνήθεια να γίνει παλιά.

Όπως βλέπεις οι μέθοδοι που χρησιμοποιούν τα υπερμνημίδια για να επηρεάσουν τους ανθρώπους είναι τόσο ισχυρές, όσο και ύπουλες. Κανείς δεν ξεφεύγει. Οπότε το επόμενο λογικό ερώτημα είναι αν τελικά κάποιος μπορεί να απελευθερωθεί. Αυτό όμως είναι μια άλλη ιστορία για την οποία έχω μιλήσει παλιότερα.

Στην περίπτωση που το άτομο σταθεί απέναντι από το υπερμνημίδιο που το ελέγχει, τότε θα απομονωθεί και θα νικηθεί πολύ γρήγορα. Από μόνος του, κανείς δεν μπορεί να αλλάξει τίποτα. Αν κάποιος ξεφύγει από τα δεσμά της υποχρέωσης και μπει σε διαμάχη με το υπερμνημίδιο, το μόνο που θα καταφέρει είναι να σπαταλήσει την ενέργειά του. Στην καλύτερη περίπτωση, θα εξοστρακιστεί από το σύστημα. Στην χειρότερη, θα τον συνθλίψουν σαν σταφύλι.

Κάποιος που βάζει σκοπό να σπάσει τους κανόνες ενός υπερμνημιδίου, μπορεί να βρεθεί εκτός νόμου πολύ γρήγορα. Όταν τελικά τον πιάσουν και τον δικάσουν, στην επιφάνεια θα φαίνεται ότι ο πρώην οπαδός τιμωρείται για την «διαμαρτυρία» και τις πράξεις του, όμως στην πραγματικότητα η τιμωρία υπάρχει επειδή ο οπαδός δεν ήταν αρκετά υποταγμένος, ώστε να δώσει την ενέργειά του.

Λέμε «αμαρτία λεγόμενη, η μισή συγχωρεμένη» γιατί ένα άτομο που έχει ομολογήσει την ενοχή του, είναι έτοιμο να υποταχθεί στο υπερμνημίδιο. Φυσικά εκείνο δεν ενδιαφέρεται για την μεταμέλεια του οπαδού. Ενδιαφέρεται μόνο στο να ανακτήσει τον έλεγχο. Αν το αφήσεις να σε χειραγωγήσει δε, τότε θα το δεις να γίνεται όλο και πιο ευγενικό μαζί σου. Από την άλλη αν αρνηθείς να μετανοήσεις, θα απορριφθείς, μιας και δεν έχεις τίποτε άλλο να προσφέρεις.

Για αυτούς που όντως μετανοούν, τα κίνητρα του υπερμνημιδίου είναι συνήθως καμουφλαρισμένα πίσω από ηθικές αρχές. Αυτό που υπονοείται είναι ότι ένα άτομο που δείχνει ειλικρινή μεταμέλεια, δεν μπορεί να είναι και τόσο κακό τελικά… Αλλά νομίζω ότι μπορείς να ξεχωρίσεις την διαφορά των πραγματικών ηθικών αξιών από τα κρυφά κίνητρα, τώρα που γνωρίζεις τι εκπροσωπεί το κάθε υπερμνημίδιο και το ποιοι είναι οι πραγματικοί του στόχοι. Έτσι δεν είναι;

 

ΜΕΤΑΙΣΘΗΣΙΟΓΟΝΑ
(Βιβλιογραφία και προτεινόμενα αναγνώσματα)

Ασημακόπουλος, Ανδρέας. Οι Απίστευτες Περιπέτειες του Κυρίου Μανιτάρη Κάπα (Φυλάτος, 2016).
Distin, Kate. The Selfish Meme: A Critical Reassessment (Cambridge University Press, 2004).
Zeland, Vadim. Reality Transurfing. Steps I-V (‎CreateSpace Independent Publishing, 2016)
Brodie, Richard. Virus of the Mind (Integral Press, 1996).
Μπακιρτζής, Κωνσταντίνος. Επικοινωνία και αγωγή (Gutenberg, 2003).

Πώς να χακάρεις ένα μυαλό #36: Υπερμνημίδια

Τις τελευταίες δεκαετίες έχει προκύψει μια συζήτηση γύρω από την «φυλακή του μυαλού», και διάφορα άλλα συμπαρομαρτούντα μνημίδια, όπως άνθρωποι-πρόβατα, αφύπνιση συνείδησης, νοητική προσομοίωση, κλπ.
Το κίνημα του μεταμοντερνισμού, αλλά κυρίως βιβλία, κόμικς και ταινίες, όπως το Matrix έφεραν αυτές τις ιδέες σε ένα μεγαλύτερο κοινό.

Φυσικά η ιδέα μιας διανοητικής φυλακής δεν είναι νέα, καθώς διατυπώθηκε πρώτα από τον Πλάτωνα στην παραβολή του Σπηλαίου γύρω στα 2500 χρόνια πριν. Παρόλα αυτά για τους περισσότερους ανθρώπους αυτά είναι ακατανόητες ιστορίες για αγρίους, ενώ ακόμα και οι διάφοροι «ειδικοί» στο θέμα δυσκολεύονται να το ορίσουν με συνάφεια σε όλες του τις διαστάσεις.

Φωτογραφία: Vuzabebe

Σήμερα λοιπόν, λέω να κάνουμε μία βουτιά σε αυτά τα σκοτεινά και επικίνδυνα νερά. Όμως δεν σκοπεύω να τα προσεγγίσω ως μία αλλόκοτη παρενέργεια του κβαντικού κόσμου, ούτε ως μια λογοτεχνική μεταφορά, και σίγουρα όχι ως ένα μεταφυσικό παραλήρημα. Για μένα, όλη αυτή η περιώνυμη «φυλακή του μυαλού» προκύπτει απλούστατα από το ίδιο το μυαλό και τον τρόπο λειτουργίας του.

Οπότε για να δούμε τα όρια αυτής της φυλακής και τι ακριβώς είναι, αρκεί να δούμε τους δεσμοφύλακές της. Αυτοί δεν είναι τίποτε άλλο από αυτό που σου ανέφερα στο προηγούμενο άρθρο: τα υπερμνημίδια.

Ένα υπερμνημίδιο δημιουργείται όταν μία ομάδα ανθρώπων αρχίζει να σκέφτεται με τον ίδιο τρόπο. Είναι μια πληροφοριακή δομή σε ενεργειακό επίπεδο, με την έννοια ότι αντλεί την «ενέργειά» του από τους ανθρώπους με την μορφή σκέψεων ή πράξεων, και έχει την δυνατότητα να κρατάει τους οπαδούς του ευθυγραμμισμένους και συντονισμένους μαζί του.

Τώρα το κύριο χαρακτηριστικό είναι ότι θέλει να καταστρέψει όλα τα υπόλοιπα. Γιατί; Μα φυσικά για να κερδίσει τους οπαδούς τους…

Αυτό το κάνει με το να στρέφει τους οπαδούς του προς τους οπαδούς άλλων υπερμνημιδίων. Εν ολίγοις «εμείς οι καλοί, αυτοί οι κακοί». Οι άνθρωποι που εμπλέκονται πολύ σε αυτή την διαδικασία καταλήγουν να χάνουν τον δρόμο τους και να στρέφονται προς διάφορους σκοπούς που λανθασμένα θεωρούν δικούς τους. Αυτή είναι και η καταστροφική φύση των δεσμοφυλάκων μας.

Όμως το να πολεμάς άλλους οπαδούς είναι παντελώς άχρηστο και μπορεί εύκολα να καταστρέψει ζωές, την δικιά σου ή των άλλων. Για το υπερμνημίδιο όμως αυτά είναι εντελώς αδιάφορα.

Φωτογραφία: masacrar

Για να το φέρω στον πραγματικό κόσμο, η πιο ακραία υλοποίηση αυτής της μάχης των υπερμνημιδίων μεταξύ τους είναι φυσικά ο πόλεμος. Σε ένα πόλεμο, η κάθε πλευρά (δηλαδή υπερμνημίδιο) χρησιμοποιεί διάφορα επιχειρήματα για να πείσει τους οπαδούς της να πάρουν τα όπλα, και η φύση της διαμάχης είναι διαφορετική από εποχή σε εποχή.

Η πιο παλιά και πρωτόγονη αιτία ήταν να διατάξει τους οπαδούς να πάρουν κάτι από τους άλλους με τη βία. Όμως όσο η κοινωνία εξελίσσονταν, τόσο και οι αιτίες πολέμου γίνονταν όλο και πιο εκλεπτυσμένες. Για παράδειγμα, ένα έθνος αυτοανακηρύσσεται ανώτερο, προοδευτικό και πιο ανεπτυγμένο από τα υπόλοιπα λιγότερο «ανεπτυγμένα» έθνη, και κατά κάποιο τρόπο για αυτό, προβληματικά. Οπότε ο σκοπός είναι να «αναπτυχθούν» και τα υπόλοιπα έθνη, έστω και με το ζόρι αν έχουν αντιρρήσεις.

Όμως οποιοδήποτε σλόγκαν ή ιδεολογία κι αν χρησιμοποιηθεί για να δικαιολογήσει ένα πόλεμο ή μία επανάσταση, στην ουσία το κίνητρο είναι ένα: το κυνήγι για οπαδούς. Αυτό το κυνήγι μπορεί να παίρνει διάφορες μορφές, αλλά ο τελικός του στόχος είναι πάντα το να κερδίσει όσο το δυνατόν περισσότερους καινούργιους οπαδούς.

Οι καινούργιοι οπαδοί είναι ζωτικής σημασίας, καθώς χωρίς οπαδούς το υπερμνημίδιο μένει χωρίς ενέργεια και παύει να υπάρχει. Με απλά λόγια, αν κανείς δεν το σκέφτεται, τότε σταματάει να υπάρχει ή στην καλύτερη περίπτωση γίνεται μια αναμνηστική «φωτογραφία» του παρελθόντος, όπως π.χ. η λατρεία στο δωδεκάθεο, το γεωκεντρικό σύστημα στην αστρονομία ή ο δαιμονισμός ως έλεγχος του ατόμου από μοχθηρά, υπερφυσικά όντα. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις τα υπερμνημίδια είναι ανίσχυρα, απολειφάδια του παλιού τους εαυτού, καθώς ελάχιστοι άνθρωποι σε σχέση με το σύνολο, τα πιστεύουν πλέον. Είναι παραδείγματα υπερμνημιδίων που έχασαν την μάχη για καινούργιους οπαδούς. Γιατί η μάχη των υπερμνημιδίων είναι τελικά μια μάχη για επιβίωση.

Κάποια στιγμή οι πόλεμοι και οι επαναστάσεις τελειώνουν, οπότε έρχονται στο προσκήνιο άλλες μορφές σύγκρουσης των υπερμνημιδίων, λιγότερο βίαιες, αλλά εξίσου σκληρές. Παραδείγματα τέτοιων συγκρούσεων είναι η επικράτηση στην αγορά, ο ανταγωνισμός των πολιτικών κομμάτων, η ιδεολογική προπαγάνδα, ολόκληρο το marketing, οι διαφημιστικές καμπάνιες, ο φανατισμός των φιλάθλων, οι θρησκευτικές γιορτές, κλπ. Οι ανθρώπινες κοινωνίες είναι εξολοκλήρου βασισμένες στα υπερμνημίδια, για αυτό και υπάρχει ανταγωνισμός παντού και σε όλα τα επίπεδα, από τον δημόσιο διάλογο μέχρι τις αθλητικές ομάδες ή τα δημόσια πρόσωπά.

Πράγματα που είναι καινούργια, ασυνήθιστα ή παράξενα δυσκολεύονται να μεγαλώσουν το κοινό τους και αυτό, όχι εξαιτίας κάποιου έμφυτου συντηρητικού τρόπου σκέψης των ανθρώπων. Ο κύριος λόγος είναι ότι δεν συμφέρει τα παλιότερα υπερμνημίδια να επιτρέψουν την εμφάνιση ενός καινούργιου, που μπορεί να τους αποσπάσει οπαδούς.

Φωτογραφία: WildVampire

Για παράδειγμα, οι μηχανές εσωτερικής καύσης θα μπορούσαν (και θα έπρεπε) να είναι παρελθόν εδώ και καιρό. Υπάρχει ήδη μια πληθώρα εναλλακτικών και περισσότερο οικολογικών μηχανών, όμως αυτές απειλούν την κυριαρχία των εταιριών πετρελαίου, που προς το παρόν είναι πανίσχυρες. Δεν πρόκειται να αφήσουν κανέναν μικρό εφευρέτη να έρθει και να τους πάρει κομμάτι από την πίτα. Οπότε αγοράζουν όλες τις πατέντες από νέες εφευρέσεις για καινούργια ή εναλλακτικά μοντέλα μηχανών, και στη συνέχεια ανακοινώνουν «χαμηλά ποσοστά απόδοσης» ή κάτι παρόμοιο.

Στο υλικό επίπεδο, κάθε υπερμνημίδιο διασφαλίζει και ισχυροποιεί την θέση του με οικονομικά μέσα, εγκαταστάσεις, εξοπλισμό και φυσικά, ανθρώπινους πόρους. Εκεί, οι ευνοούμενοι του υπερμνημιδίου ανεβαίνουν στην κορυφή της πυραμίδας και γίνονται ηγέτες σε όλα τα επίπεδα, από βαθμοφόρους ή τοπικούς διευθυντές μέχρι μεγαλοστελέχη ή κεφαλές της πολιτείας. Οι υπεράνθρωπες ικανότητες δεν είναι απαραίτητες…

Φωτογραφία: misterOx

Γιατί σε γενικές γραμμές, ηγέτες γίνονται οι οπαδοί με ποιότητες που εξυπηρετούν καλύτερα το υπερμνημίδιο. Ο ίδιος ο οπαδός πιστεύει ότι αυτά τα κατάφερε με την σκληρή δουλειά του, αλλά (αν και αυτό έχει μια δόση αλήθειας) η περισσότερη δουλειά στο να προωθούνται νέοι υποψήφιοι γίνεται από την αυτοοργανωμένη δομή του εκάστοτε υπερμνημιδίου.

Αν κάποια στιγμή, οι παράμετροι του ευνοούμενου σταματήσουν να εκπληρώνουν τις απαιτήσεις του συστήματος, τότε ο ευνοούμενος απορρίπτεται χωρίς δεύτερη σκέψη. Από την άλλη, οπουδήποτε κι αν βρίσκεται κάποιος οπαδός στην ιεραρχία του υπερμνημιδίου, αυτό λειτουργεί πάντοτε καταστροφικά για εκείνον. Αυτό διότι οι οπαδοί πιστεύουν ότι δρουν από προσωπικά κίνητρα, ενώ στην πραγματικότητα ακολουθούν τις οδηγίες μιας άλλης οντότητας.

Γιατί μόλις ένα άτομο ευθυγραμμιστεί με ένα υπερμνημίδιο, δημιουργείται μία σύνδεση σε ενεργειακό επίπεδο, και οι σκέψεις του ατόμου σταθεροποιούνται και ενισχύονται από εκείνο. Σαν να «κλειδώνουν» μεταξύ τους. Ο οπαδός φυλακίζεται σε ένα βρόγχο ανάδρασης. Από τη μία προσφέρει την ενέργειά του στο υπερμνημίδιο (με τη μορφή σκέψεων ή πράξεων), και από την άλλη το υπερμνημίδιο επιστρέφει λίγη ενέργεια, ώστε να συνεχίσει να έχει επιρροή πάνω του.

Στον υλικό κόσμο το βλέπουμε συνέχεια. Για παράδειγμα, ας πούμε ότι ένα πολιτικό κόμμα κάνει εσωτερικές εκλογές για νέο πρόεδρο, και δίνει σε κάποιον υποψήφιο ενέργεια με την μορφή του αισθήματος της δικαιοσύνης, της ικανοποίησης, της αξιοπρέπειας και της σημαντικότητας. Ο ίδιος πιστεύει ότι έχει τον έλεγχο της κατάστασης μέσα από τις επιλογές του, όμως στην πραγματικότητα ο υποψήφιος «διαλέχτηκε» και ελέγχεται σε πολύ μεγάλο βαθμό. Εκείνος φαίνεται ότι πράττει αυτοβούλως, αλλά το υπερμνημίδιο κινείται υπογείως χειραγωγώντας την θέληση του υποψηφίου. Πώς;

Απλούστατα, ο υποψήφιος με το που μπαίνει στο πληροφοριακό πεδίο του υπερμνημιδίου, κοινωνικοποιείται με άλλους παρόμοια σκεπτόμενους ανθρώπους, και ευθυγραμμίζεται με αποδεκτές συμπεριφορές και τρόπους σκέψης. Οπότε πλέον, ευθυγραμμίζεται και συντονίζεται πλήρως με το υπερμνημίδιο.

Ίσως αργότερα ο οπαδός να νιώσει ότι το υπερμνημίδιο δεν έκανε αυτά που υπόσχονταν, και να αρχίσει να αμφιβάλλει για το πρώην είδωλό του. Όταν συμβεί αυτό, ο οπαδός σπάει τον βρόγχο ανάδρασης. Το πόσο σφιχτός είναι αυτός και τι θα συμβεί από εκεί και πέρα εξαρτάται από το πόσο δυνατό είναι το υπερμνημίδιο. Σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να επιτραπεί στο άτομο απλά να φύγει. Σε άλλες όμως περιπτώσεις, ο αιρετικός απειλείται με φυλάκιση ή ακόμα και εκτέλεση.

Κατά τα άλλα, κάθε υπερμνημίδιο κρατάει συντονισμένους τους οπαδούς του με το να κυριαρχεί στις σκέψεις τους και στις ζωές τους. Σαν να προσπαθείς να σιγομουρμουρίσεις ένα τραγούδι μέσα σε ένα club με δυνατή μουσική. Η ένταση της μουσικής κυριαρχεί στις αισθήσεις σου, και το κάνει εξαιρετικά δύσκολο να συγκεντρωθείς στο δικό σου τραγούδι.

Την επόμενη φορά, θα δούμε τις μεθόδους που ακολουθούν τα υπερμνημίδια για να χειραγωγούν τους οπαδούς τους, και τα νήματα που κινούν σαν μαριονέτες τους ανθρώπους, αλλά κανείς δεν τα βλέπει. Ή μήπως τώρα, αρχίζεις να τα βλέπεις εσύ;

 

ΜΕΤΑΙΣΘΗΣΙΟΓΟΝΑ
(Βιβλιογραφία και προτεινόμενα αναγνώσματα)

Distin, Kate. The Selfish Meme: A Critical Reassessment (Cambridge University Press, 2004).
Dalton, Richard. I Am Not My Thoughts (Value Life Associates, 2016).
Zeland, Vadim. Reality Transurfing. Steps I-V (‎CreateSpace Independent Publishing, 2016)
Διάφοροι. Ο Πόλεμος Ενάντια στο Matrix (Εκδόσεις Αρχέτυπο, 2002).