Υπάρχουν
δύο σκοτεινά και άβολα πράγματα, που πρέπει να κάνει όποιος ενδιαφέρεται να
επανεκτιμήσει την ζωή του και να αναβαθμίσει την υπαρξιακή του υπόσταση.
Το
ένα είναι να σκεφτεί τον θάνατο. Να κοιτάξει κρανία και πτώματα, και να
αναρωτηθεί πως θα είναι να πας για ύπνο και να μην ξανά-ξυπνήσεις. Ποτέ.
Άσχημο και δύσκολο πράγμα που βρωμάει σαν κοπριά. Όμως όλοι γνωρίζουν πως η κοπριά είναι απαραίτητη για την δημιουργία ζωής, κι από μέσα της μπορεί να πεταχτούν τα πιο όμορφα λουλούδια. Η κοπριά μπορεί να κυοφορεί υπέροχα πράγματα.
Το δεύτερο πράγμα, που πρέπει να κάνει κάποιος, είναι να σκεφτεί ότι είναι ένα απόλυτα εγωιστικό κωθώνι, που δεν έχει τίποτα καλό να προσφέρει σε κανέναν. Εξίσου βρωμερή και ενοχλητική σκέψη, που -σαν την κοπριά που λέγαμε- είναι αναγκαία.
Σκέψου λοιπόν ότι δεν είσαι τίποτε άλλο παρά ένας εγωπαθής απατεώνας, ένας καιροσκόπος, ο απόλυτος παρτάκιας, εκείνο το απεχθές είδος ανθρώπου που δεν κοιτάζει τίποτε άλλο παρά μόνο τον πισινό του. Υπό αυτό το πρίσμα κοίταξε τώρα τον εαυτό σου και αναρωτήσου: τι θέλω; Τι αγαπάω;
Αφού αυτοπροσδιορίστηκες ως εγωιστής ή εγωίστρια, είναι δεδομένο ότι αγαπάς τον εαυτό σου. Αλλά πως «σε ξέρεις»; Πως μπορείς να δεις ποιος ή ποια είσαι, αν όχι μέσα από τον άλλον; Ο μόνος τρόπος για να μπορέσω να «δω» τον εαυτό μου είναι μέσα από εσένα. Οτιδήποτε άλλο είναι σαν να προσπαθώ να δω τα μάτια μου ή να δαγκώσω τα δόντια μου.
Αυτή είναι και η ουσιαστική δουλειά κάθε ψυχοθεραπευτή. Να κάνει τον σκοτεινό εαυτό σου να συνυπάρχει αρμονικά και να δουλεύει για εσένα. Σκέψου το λίγο. Αν όλα ήταν καλώς καμωμένα, τίποτα δεν θα κινούνταν στον κόσμο. Τα σκοτάδια είναι αυτά που ορίζουν το φως.
Κάθε δραματική ταινία που σέβεται τον εαυτό της, πρέπει να έχει έναν κακό. Ένα πρόβλημα. Ειδάλλως δεν θα είχε κανένα απολύτως ενδιαφέρον. Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει και στη ζωή. Κάπου πρέπει να υπάρχει μια σκιά. Αν δεν υπάρχει σκιά, δεν υπάρχει ουσία.
Κάπως έτσι, υπάρχει ένας παράξενος συσχετισμός μεταξύ όλων κακών πραγμάτων και των φωτισμένων ανθρώπων. Ένας φωτισμένος άνθρωπος δεν είναι απαραίτητα ένας άγιος άνθρωπος. Ο φωτισμένος άνθρωπος είναι αυτός που έχει συμβιβάσει τα αντίθετά του. Για αυτό και όλοι οι υπόλοιποι δυσκολεύονται να αποφασίσουν αν είναι καλός ή όχι.
Πάρε για παράδειγμα τον Ιησού Χριστό. Είναι απίστευτα τα προβλήματα που προκάλεσε στην διάρκεια της ιστορίας: σταυροφορίες, ιερά εξέταση, και πολλά άλλα που αντηχούν ακόμα και σήμερα… Ομοίως και ο πατέρας της ψυχανάλυσης, Σίγκμουντ Φρόυντ.
Ο Φρόυντ κατάλαβε γρήγορα ότι κανείς δεν μπορεί να είναι απολύτως ειλικρινής. Μπορείς να αναλύσεις το υποσυνείδητο, τα σκοτεινά σου βάθη και κίνητρα, και μάλιστα να έχεις και επιτυχία. Όμως κάποια στιγμή θα πεις «φτάνει». Τότε είναι που κατάλαβες το αστείο.
Γιατί υπάρχουν δύο είδη χιούμορ. Υπάρχει το «φτηνό» χιούμορ που γελάς με τους άλλους, και υπάρχει και το βαθύ χιούμορ που γελάς με τον εαυτό σου. Ο αυτοσαρκασμός.
Γιατί κάποιος γελάει με τον εαυτό του; Γιατί ξέρει ότι υπάρχει διαφορά του «έξω» από το «μέσα».
Φαντάσου ένα κέντημα. Έχει διαφορά η πίσω με την μπροστά όψη. Η μπροστά είναι όμορφη, καλοφτιαγμένη, αρμονική. Η πίσω είναι ατάκτως ερριμμένοι κόμποι και κλωστές που περισσεύουν. Έτσι είναι και ο ψυχισμός. Προς τα έξω δείχνει συγκροτημένος και αρμονικός. Μέσα όμως είναι γεμάτος κομπάκια και συρραφές. Όσο και αν δυσκολευόμαστε να το παραδεχτούμε, αυτή είναι η ακούσια λειτουργία μας. Να βάζουμε γρήγορα τη σκόνη κάτω από το χαλάκι για να μην φαίνεται, όταν έρθει ο επισκέπτης.
Από την άλλη, αν πιστεύεις ότι το δικό σου κέντημα είναι όμορφο και αρμονικό και στις δύο πλευρές, μάλλον πλανάσαι πλάνην οικτράν. Όλοι θέλουν τις ευκολίες και τις συντμήσεις του χάους της πίσω πλευράς. Το σκοτάδι, το ψέμα, την εξαπάτηση. Το να είσαι είναι το να εξαπατάς.
Το βλέπεις παντού στη ζωή. Στην πεταλούδα που υποκρίνεται ότι έχει μάτια στα φτερά για να αποφεύγει τα αρπακτικά. Στον χαμαιλέοντα που αλλάζει χρώμα… Η ζωή είναι ένα δράμα, και το δράμα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την εξαπάτηση.
Προσπάθησε να βρεις το κέντρο ενός κρεμμυδιού. Θα αρχίσεις να βγάζεις τις φλούδες μία-μία μέχρι την τελευταία για να ανακαλύψεις …τίποτα! Το κρεμμύδι δεν έχει κέντρο. Οι φλούδες είναι το κρεμμύδι. Και για να γυρίσω στον Φρόυντ, με παρόμοιο τρόπο όσο περισσότερο «ξεφλουδίζεις» τον εαυτό σου, όσο μπαίνεις πιο βαθιά, τόσο και ανακαλύπτεις την εξαπάτηση του κέντρου που δεν υπάρχει.
Όμως ποιος εξαπατάει ποιον; Τι στο καλό είναι η εξαπάτηση;
Αν δεχτούμε ότι είναι η ουσία -οι φλούδες του κρεμμυδιού που λέγαμε-, τότε σε κάθε περίπτωση που θα έχεις ένα τέτοιο συναίσθημα, δοκίμασε να μην το αποφύγεις! Να μην το πνίξεις… Τι θα γίνονταν αν το ακολουθούσες; Αν το πήγαινες στα άκρα; Τι θα συμβεί αν φερθείς σαν ο απόλυτος εγωιστής ή εγωίστρια;
Εκεί βρίσκεται το μπέρδεμα. Οι άνθρωποι γενικώς δεν κάνουν αυτή την νοητή διαδικασία. Λένε απλώς θέλω αυτό το σπίτι, αυτό τον μισθό, αυτή τη θέση, αυτό τον εραστή ή ερωμένη… Αλλά δεν θέλουν να δουν τι συνεπάγεται η εκπλήρωση αυτής της επιθυμίας. Τι πρέπει να θυσιάσουν…
Το κόλπο είναι να κοιτάς που και που πίσω από το κέντημα, και εκεί θα δεις τα πάντα. Αλλά να φροντίσεις να μην σε πιάσουν. Αν δεν το κάνεις κρυφά, δεν παίζεις το κοινωνικό παιχνίδι. Όσοι παίζουν δείχνουν μόνο την μπροστά όψη του κεντήματος. Όλα όμορφα, συγκροτημένα και αρμονικά. Αυτό είναι το απόλυτο αστείο.
Αυτό είναι που σε κάνει άνθρωπο.
