Ένα κλασσικό ρητό, που κυκλοφορεί κυρίως ανάμεσα σε όσους ασχολούνται με τον νευρογλωσσικό προγραμματισμό, λέει το εξής: «ο χάρτης δεν είναι η περιοχή».
Αυτό μπορεί να ακούγεται αυτονόητο και ίσως στα όρια του κλισέ, όμως είναι
ουσιαστικό για αυτά για τα οποία θα μιλήσουμε σήμερα.
Αυτό που εννοεί είναι ότι η ερμηνεία του κόσμου, δηλαδή οι «χάρτες» μας, είναι απλώς η αναπαράσταση αυτού του κόσμου στο μυαλό μας. Δεν είναι μια ατόφια, «αντικειμενική» πραγματικότητα, αλλά μια πραγματικότητα που επηρεάζεται από τις προσδοκίες και τις υποθέσεις μας για εκείνη. Η πραγματικότητα είναι υποκειμενική στον παρατηρητή!
Από την άλλη μεριά, σημαίνει ότι μπορείς να αλλάζεις «χάρτες» και να βλέπεις τον κόσμο υπό άλλα πρίσματα και άλλη οπτική. Όταν το κάνεις αυτό, αρχίζεις να βλέπεις ότι οι απόψεις σου, δηλαδή τα μνημίδια που σε διακατέχουν, μορφοποιούν την πραγματικότητα ελάχιστα, αλλά ουσιαστικά. Όταν καταφέρεις να απελευθερωθείς από ένα σύστημα αξιών και βιώσεις αυτό που ονομάζεται «paradigm shift», μοιάζει ολόκληρο το σύμπαν να μεταμορφώνεται μπροστά στα μάτια σου και να αλληλεπιδρά με εσένα διαφορετικά.
 |
| Φωτογραφία: sanja |
Ένα μεταισθησιογόνο που το κάνει αυτό (και για το οποίο έχω μιλήσει παλιότερα εδώ) είναι το να δοκιμάζεις και να υποβάλεις σε τεστ τα διάφορα συστήματα αξιών σου, με σκοπό να βελτιώσεις τον προσωπικό σου «χάρτη» της πραγματικότητας. Πως γίνεται αυτό; Παραδείγματος χάριν, αν είσαι θρήσκος, μπορείς να δοκιμάσεις να «πειραματιστείς» με την αθεΐα για ένα χρονικό διάστημα, και αντίστροφα. Το ίδιο μπορείς να κάνεις με την πολιτική, τις σχέσεις, τις αθλητικές σου προτιμήσεις και γενικά με τα περισσότερα ζητήματα της σύγχρονης ζωής.
Δύσκολο και άβολο; Σίγουρα! Αλλά είναι ο μόνος τρόπος να ανακατευτείς με πράγματα αντίθετα από αυτά που σου αρέσουν ή με τα οποία αλληλεπιδράς εύκολα, και άρα να βγεις από την ζώνη ασφαλείας σου. Σου αρέσουν οι κωμωδίες; Δες ένα δράμα! Σου αρέσει να βγαίνεις και να είσαι εξωστρεφής; Δοκίμασε να διαβάσεις ένα βιβλίο ή κάνε μια ανάλογη δραστηριότητα.
Σπάσε τον αυτόματο τρόπο λειτουργίας σου. Μεγάλωσε τον «χάρτη» σου.
Έκανα τον πρόλογο και σου θύμισα το παραπάνω μεταισθησιογόνο, ώστε να ακούσεις πιο εύκολα τα πράγματα που θα πω παρακάτω. Πριν περάσεις σε κάποια αυτόματη απόρριψη (επειδή δεν συνάδουν με τα υπάρχοντα μνημίδιά σου) ή οποιαδήποτε κρίση, δέξου έστω για λίγο ότι είναι τόσο αληθινά, όσο οποιαδήποτε άλλο επιστημονικό γεγονός δέχεσαι ως αληθές.
Για να μπορέσουμε να φτάσουμε στο ζουμί των πραγμάτων που συζητάμε σε αυτό και όλα τα προηγούμενα άρθρα αυτού του blog, θα πρέπει να κάνουμε μία αλλαγή άποψης, ένα paradigm shift, από τον άνθρωπο στα μνημίδιά του. Έτσι, αντί να τον μελετήσουμε ως ένα ον με σκέψεις, τον θεωρούμε απλό φορέα αυτόνομων νοητικών οντοτήτων, μνημιδίων δηλαδή.
Σε μπέρδεψα; Φαντάσου ότι οι σκέψεις σου είναι μικρές μαϊμούδες που ζουν μέσα στο κεφάλι σου. Προσπαθούμε να δούμε τον κόσμο από την μεριά τους, εφόσον πρώτα τις δεχτούμε όχι ως αφηρημένες διεργασίες που δημιουργούνται από τον άνθρωπο, αλλά ως οντότητες με τους ανθρώπους απλούς φορείς. Θεωρούμε ότι ο κάθε άνθρωπος είναι απλά ο τόπος κατοικίας τέτοιων μαϊμούδων, και προσπαθούμε να καταλάβουμε πως βλέπουν τα πράγματα και γιατί κάνουν αυτά που κάνουν.
 |
| Φωτογραφία: PatrickBrown |
Υπό αυτό το πρίσμα, κάθε μνημίδιο είναι μια οντότητα που ζει στα μυαλά των ανθρώπων. Για παράδειγμα, ο Spiderman είναι ένας φανταστικός χαρακτήρας που ενσαρκώθηκε σε κινηματογράφο, τηλεόραση, κόμικς, τραγούδια, κλπ. Ο Spiderman έχει μια ιστορία και μεγάλη επίδραση στην pop κουλτούρα. Ακόμα κι όταν εσύ κι εγώ θα έχουμε φύγει από αυτό τον κόσμο, ο Spiderman θα συνεχίσει να υπάρχει στα μυαλά εκατομμυρίων ανθρώπων. Το μνημίδιο του Spiderman δεν ζει πλέον στις σελίδες κάποιου κόμικ, αλλά υπάρχει πλέον στο συλλογικό υπερσυνείδητο.
Χρησιμοποιώ αυτόν τον όρο, ελλείψει άλλου, ως αναφορά στο συλλογικό ασυνείδητο του Carl Jung, αλλά με μια ειδοποιό διαφορά. Θεωρώ το συλλογικό υπερσυνείδητο όχι σαν αρχέτυπα κληρονομημένα με κάποιο τρόπο στη δομή του εγκεφάλου μας, αλλά ως την δεξαμενή όλων των μνημιδίων που υπάρχουν (και θα μπορούσαν να υπάρξουν), από την οποία αντλούμε χωρίς να το γνωρίζουμε τις ιδεόσφαιρές μας.
Ας επανέλθω όμως στο μνημίδιο του Spiderman. Στον αποκρυφισμό, τέτοιου είδους οντότητες ονομάζονται egregores, και αυτά τα «πλάσματα» τρέφονται με την προσοχή μας. Αν δεν υπάρχει κάποιος να παρατηρήσει το egregore (στη δικιά μας γλώσσα να αναλογιστεί ή να χρησιμοποιήσει το μνημίδιο), τότε εκείνο ξεθωριάζει στην ανυπαρξία, και είναι ο μόνος τρόπος να το εξουδετερώσεις. Το μοναδικό πράγμα που το κρατάει «ζωντανό» είναι η επίγνωση που έχουν για αυτό οι άνθρωποι.
 |
| Φωτογραφία: PascalCampion |
Το πρόβλημα είναι ότι τα μνημίδια δεν περιορίζονται μόνο σε υπέρ-ήρωες. Μπορεί να είναι εντελώς εννοιολογικά, όπως για παράδειγμα: δημοκρατία, φιλελευθερισμός, κομμουνισμός, κλπ. Αυτές είναι διάφορες ιδέες που μοιράζονται οι άνθρωποι, κι όμως… Κάθε ένας από εμάς βλέπει μόνο μια παραλλαγή της αρχικής έννοιας.
Αν συζητήσεις με δύο χριστιανούς και τους ρωτήσεις αν πιστεύουν στον Θεό, σίγουρα θα πάρεις θετική απάντηση. Όμως αν συνεχίσεις να τους κάνεις ερωτήσεις για αυτό, θα διαπιστώσεις ότι οι απαντήσεις τους μπορεί να είναι τόσο διαφορετικές, που σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να αναρωτηθείς αν τελικά πιστεύουν στον ίδιο θεό!
Αν κοιτάξεις προσεκτικά, θα δεις ότι υπάρχει ένα μοτίβο της επίδρασης των διάφορων μνημιδίων, ανάλογα με το περιβάλλον. Φαίνεται σαν να ενεργοποιούνται και να αδρανοποιούνται περιοδικά. Σαν να έχουν έντονη επίδραση επάνω μας ή ελάχιστη έως καθόλου, όπως ένα εκκρεμές. Έρχονται, φεύγουν κι ύστερα πάλι εμφανίζονται. Με αυτό τον τρόπο μπορούν να αλλάξουν την ζωή σου δραματικά, μόνο και μόνο για να «αυτό-υπενθυμίζονται» και να παραμένουν «ζωντανά».
Έτσι λοιπόν, αν παρατηρήσεις ότι τσακώνεσαι συνεχώς με τους ίδιους ανθρώπους για τα ίδια πράγματα ανα διαστήματα, μπορεί να είσαι θύμα ενός τέτοιου «μνημιδιακού εκκρεμούς», που δημιουργεί ένταση για να το «ταΐσεις» με την προσοχή σου.
Δεν ενδιαφέρει αν είσαι υπέρ ή κατά του συγκεκριμένου μνημιδίου. Το μόνο που το νοιάζει εκείνο είναι η προσοχή σου και το πώς θα συνεχίσει να υπάρχει μέσα στο μυαλό σου, ει δυνατόν και να αναπαραχθεί σε άλλα. Έτσι εξασφαλίζει την ύπαρξή του στο συλλογικό υπερσυνείδητο.
Οπότε, αν βρίσκεις ότι παλεύεις με τα ίδια προβλήματα ξανά και ξανά, ίσως είσαι στο έλεος μιας τέτοιας κατάστασης. Το πρόβλημα είναι ότι αν προσπαθήσεις να πολεμήσεις ένα τέτοιο «εκκρεμές» ή κατάσταση, απλώς θα χάσεις τον χρόνο σου. Γιατί αν την πολεμήσεις, σημαίνει ότι της προσφέρεις την ενέργειά σου μέσω της προσοχής σου σε αυτή! Ο μόνος τρόπος να αντισταθείς είναι να αποσυνδεθείς συναισθηματικά…
Αν σε τσαντίζουν οι σεξιστές, ρατσιστές, φασίστες, συμπλήρωσε-ότι-θέλεις, το να αδιαφορήσεις για την χολή τους είναι ο καλύτερος τρόπος να μειώσεις την επίδρασή τους στον ψυχισμό σου. Το να απαντήσεις συναισθηματικά σε προσβολές ή κακότροπες αρλούμπες ενεργοποιεί το εκκρεμές και σπαταλάει την πολύτιμη προσοχή σου σε πράγματα που δεν έχουν ουσία.
Ο τρόπος για να μειώσεις την επίδραση τέτοιων παρασιτικών μνημιδίων είναι να μειώσεις την σημαντικότητα των προβλημάτων που σου προκαλούν. Φυσικά και δεν εννοώ να γίνεις αναίσθητος ή αναίσθητη, και να αδιαφορείς πλήρως για πράγματα και καταστάσεις. Εννοώ ότι αντί να έχεις την αυτόματη αντίδραση του φόβου, του stress ή του θυμού, απλώς να αποδεχτείς το πρόβλημα και να δεις τι μπορείς να κάνεις με αυτό. Βαθιές ανάσες…
 |
| Φωτογραφία: AquaSixio |
Είναι γεγονός ότι πολύ συχνά γινόμαστε σκλάβοι των μνημιδίων και συμπεριφερόμαστε με αυτόματο τρόπο, μόνο και μόνο για να ικανοποιήσουμε τους δικούς τους σκοπούς. Μπορεί να νευριάσαμε επειδή κάποιος διάσημος είπε κάτι, ή γιατί η κυβέρνηση έκανε αυτό ή εκείνο… Σύμφωνα με τα όσα είπα, όλα αυτά είναι μνημίδια που χρειάζονται την προσοχή σου για να επιβιώσουν (και την ενεργό συμμετοχή σου για να αναπαραχθούν, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία).
Οπότε αν θέλεις να μειώσεις τον θόρυβο στη ζωή σου, προσπάθησε να αποδεσμεύσεις τα προβλήματα από το συναίσθημα. Μόνο έτσι θα κάνεις τα επιβλαβή μνημίδια να «πεθάνουν» από πείνα.
Φυσικά, αυτό δεν είναι και το απλούστερο πράγμα στον κόσμο… Ίσως για αυτό, είναι ένα σημαντικό κομμάτι σε ορισμένες προσεγγίσεις ψυχοθεραπείας και συμβουλευτικής (παρόλο που η ορολογία είναι διαφορετική, ο στόχος δεν διαφέρει). Τουλάχιστον τώρα, ίσως αρχίζεις να βλέπεις μια σύνδεση μεταξύ των καταστάσεων που σε ταλανίζουν (και βλέπεις) και των νημάτων που σε κινούν (και φυσικά δυσκολεύεσαι να δεις). Τουλάχιστον τώρα, έχεις την επιλογή να λειτουργήσεις είτε σαν το αυτόματο ανδρείκελο των μνημιδίων σου, είτε σαν άνθρωπο που πλοηγεί την ζωή του με σύνεση, λογική και αρετή. Τι προτιμάς από τα δύο;
ΜΕΤΑΙΣΘΗΣΙΟΓΟΝΑ
(Βιβλιογραφία και προτεινόμενα αναγνώσματα)
Bertrand,
Russel. The Analysis of the Mind
(George Allen & Unwin, 1921).
Jung Carl. Η ολοκλήρωση της προσωπικότητας (Εκδόσεις Αντίνεα, 1981).
Dalton, Richard. I Am Not My Thoughts
(Value Life Associates, 2016).
Vadim Zeland. Reality Transurfing. Steps
I-V (CreateSpace Independent Publishing, 2016).
