Κυριακή 12 Σεπτεμβρίου 2021

Πώς να χακάρεις ένα μυαλό #30: Ευρετική πυραμίδα

 


Αν το δεις μακροσκοπικά, το μόνο που κάνουν οι διανοητικοί ιοί είναι να εκμεταλλεύονται τους τρόπους που οι άνθρωποι επιλύουν προβλήματα.
Επομένως το να εξελίξεις τον τρόπο που μαθαίνεις και λειτουργείς, από το απλό «επιβίωση και αναπαραγωγή» σε κάτι πιο σύνθετο, είναι ένας τρόπος να θωρακίσεις τον εαυτό σου.

Ο τρόπος λειτουργίας της ανθρώπινης σκέψης  έχει εκτενώς μελετηθεί από την ψυχολογία, και μάλιστα έχει και όνομα: ευρετικές προσεγγίσεις. Ο κάθε άνθρωπος περνάει από διάφορα ευρετικά στάδια στη ζωή του, και το καθένα πατάει επάνω στα προηγούμενο σαν πυραμίδα. Όμως για να πας από το ένα στάδιο στο άλλο, δεν αρκεί απλώς να μάθεις κάτι καινούργιο. Εδώ μιλάμε για έναν καινούργιο τρόπο σκέψης, μάθησης και συνεπώς λειτουργίας. Ένα νέο τρόπο για να βλέπεις τον κόσμο.

Αφήνουμε πίσω μας διάφορα συστήματα αξιών, τα πιστεύω μας, όπως οι πεταλούδες αφήνουν πίσω τους το κουκούλι. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι ένα σύστημα αξιών είναι καλό ή κακό, ή ότι το παλιό σύστημα είναι λανθασμένο... Για παράδειγμα στο σχολείο, τα παιδιά μαθαίνουν για τους ακεραίους, πριν προχωρήσουν στα κλάσματα ή στις ρίζες. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι ακέραιοι είναι κακοί ή λάθος.

Το να ξεπερνάς ένα σύστημα αξιών είναι περισσότερο βελτίωση παρά απόρριψη. Ακόμα θυμάσαι πως ήταν να λειτουργείς εκεί, αλλά τώρα βλέπεις και μια μεγαλύτερη εικόνα. Πρόκειται για βιωματική εμπειρία (και όχι μόνο γνωστική) που εμπλουτίζει τις επιθυμίες, τα κίνητρα και τα ενδιαφέροντα του κάθε ανθρώπου, και οδηγεί σε μια διαφορετική αντίληψη εαυτού και περιβάλλοντος, με συνέπεια οι επόμενες εμπειρίες να βιώνονται διαφορετικά. Είναι η σπειροειδής πορεία του κύκλου της μάθησης, συνέπεια της θεωρίας πεδίου του Kurt Lewin (ιδρυτική φυσιογνωμία της κοινωνικής ψυχολογίας). Φυσικά, μπορείς ακόμα να λειτουργήσεις στα παλιά επίπεδα, αν θέλεις, αλλά τα βραβεία που κερδίζεις στο κάθε επίπεδο, απλώς δεν υπάρχουν στα προηγούμενα.

Ας επιστρέψω όμως στο θέμα μας… Η ευρετική πυραμίδα έχει τρία επίπεδα, και το πρώτο προέρχεται από την εξελικτική μας πορεία. Θυμάσαι τα τρία Φ; Φαγητό, Φλερτ και Φόβος...

Φωτογραφία: stormthor
Τα γνώρισες από μωρό μέσω της έλξης και της αποστροφής, της πείνας, του θυμού, του φόβου και της ηδονής. Αυτό και μόνο το στάδιο αρκεί για να επιβιώσεις και να αναπαραχθείς.

Ολόκληρο το εκπαιδευτικό μας σύστημα από το νηπιαγωγείο έως το διδακτορικό είναι σχεδιασμένο στο να ξεπεράσεις αυτό το πρώτο στάδιο. Παρόλα αυτά μερικοί μένουν εδώ. Χρειάζεται αρκετή αυτοκυριαρχία για να περάσεις στο δεύτερο επίπεδο.

Όσοι μένουν εδώ, δεν κάνουν ιδιαίτερα σχέδια για το μέλλον, μιας και τους λείπει και η αυτοπειθαρχία και η ακεραιότητα. Ζουν χαοτικές ζωές και θα δυσκολευτούν αρκετά να κρατήσουν μια δουλειά ή μια σχέση. Ίσως και να χαίρονται κάποιες στιγμές της ζωής περισσότερο από αυτούς στο δεύτερο επίπεδο, αλλά απέχουν πολύ από το να χαρακτηριστούν πλήρεις ή ευτυχισμένοι.

Στο δεύτερο επίπεδο συναντάμε ολάκερη την ακαδημαϊκή μόρφωση και όλες τις τεχνικές ικανότητες σε όλα τα πεδία γνώσης. Από ανάγνωση και γραφή, μέχρι ψυχολογία, φυσική, ανώτερα μαθηματικά και οτιδήποτε άλλο φανταστείς. «Τα πάντα όλα» όσον αφορά την ανθρώπινη γνώση βρίσκονται εδώ.

Φωτογραφία: OrangeUtan

Το ίδιο και οι περισσότεροι άνθρωποι. Η πλειοψηφία βρίσκεται στο δεύτερο επίπεδο. Χρειάζεται τόσος κόπος και τόση δουλειά για να το κατακτήσεις, που μοιάζει αστείο να τα πετάξεις όλα αυτά για το παραπάνω επίπεδο. Άσε που πολλοί θυμούνται το παλιότερο, και ξέρουν ότι εδώ είναι καλύτερα από πριν, οπότε δυσκολεύονται πολύ να αποχωριστούν το ήδη υπάρχον σύστημα αξιών που τους συντηρεί.

Οι άνθρωποι του επιπέδου 2 νιώθουν συχνά ότι η ζωή τους είναι προκαθορισμένη. Εξαντλημένοι ψυχικά, αισθάνονται ότι οι ζωές τους δεν έχουν νόημα. Οπότε παραιτούνται ή γίνονται κυνικοί. Αρκετές φορές ζουν ζωές σιωπηλής απόγνωσης.

Πιθανόν να προσκολληθούν σε θρησκευτικά πιστεύω ή σε κάποιο αθεϊστικό μνημίδιο του τύπου «η ζωή δεν έχει νόημα», και ελπίζουν ότι το πιστεύω τους είναι η απόλυτη αλήθεια, και η αλήθεια θα κάνει με κάποιο τρόπο, κάποια στιγμή τα πράγματα καλύτερα.

Θα τους δεις να προσπαθούν να επαναλάβουν κάποια επιτυχία του παρελθόντος ή να μάθουν καινούργια αντικείμενα. Μπορεί ακόμα και να αλλάξουν θρησκεία. Αλλά όσο στηρίζονται στην «αλήθεια» του αξιακού τους συστήματος, θα παραμένουν στο δεύτερο επίπεδο.

Τώρα είμαι σίγουρος ότι αναρωτιέσαι σε ποιο επίπεδο βρίσκεσαι… Οι περισσότεροι πάντως βρίσκονται στο δεύτερο. Κανείς δεν σε παίρνει τηλέφωνο για να σε προσκαλέσει στο τρίτο. Ίσως μάλιστα να έχεις και άρνηση, έστω να παραδεχτείς ότι υπάρχει, και -αν τελικά υπάρχει- ότι δεν είσαι ήδη σε αυτό.

Αν νιώθεις την σιωπηλή απόγνωση που περιέγραψα πιο πάνω, είσαι στο 2. Αν νιώθεις συχνά βαριεστημάρα, δεν έχεις κίνητρα, νιώθεις μπερδεμένος, ένοχη, ανάξιος, αδύναμη ή ότι η ζωή δεν έχει νόημα, είσαι στο 2. Αν ζεις όπως ζούσες πάντα χωρίς να το πολυσκέφτεσαι, είσαι ή στο 2 ή στο1.

Όμως ήρθε η ώρα να μιλήσω για το επίπεδο 3. Αν είσαι ήδη στο 2, η πρώτη σου αντίδραση θα είναι να το συγκρίνεις με κάτι που ήδη ξέρεις και να το κατηγοριοποιήσεις. Μην το κάνεις! Αυτό είναι μια τακτική του επιπέδου 2, που απλά δεν δουλεύει στο 3. Η πρότασή μου είναι να διαβάσεις παρακάτω με ανοιχτό μυαλό και να το αφήσεις να «κάτσει» μέσα σου για λίγο. Μείνε ανοιχτός ή ανοιχτή στην πιθανότητα να μάθεις κάτι εντελώς διαφορετικό από οτιδήποτε ξέρεις...

Φωτογραφία: SUN SUN SUN
Το επίπεδο 3 είναι η κατανόηση ότι η ζωή «πλάθεται» και την δημιουργείς ο ίδιος ή η ίδια, από τον μνημιδιακό προγραμματισμό και τον σκοπό σου. Στο επίπεδο 3, η ζωή δεν είναι ένας λαβύρινθος γνώσεων, πιστεύω, αξιών, στόχων και δυσκολιών, που τον διατρέχεις σαν ποντίκι. Μιλάω για την απόλυτη ελευθερία από κοινωνικές πιέσεις, ενοχές και διανοητικούς ιούς. Γιατί ακόμα κι αν βρεις το τυρί άνθρωπε στο επίπεδο 2, εξακολουθείς να είσαι ποντίκι.

Ωραία όλα αυτά, αλλά πως πάει κανείς εκεί; Απλούστατα στο τρίτο επίπεδο διαλέγεις εσύ ένα σκοπό, και τον τηρείς σαν απόλυτη προτεραιότητα. Αν αφοσιωθείς πραγματικά σε αυτόν, θα δημιουργηθεί γνωστική δυσαρμονία μεταξύ αυτού και των μνημιδίων που υποστηρίζουν τον παλιό τρόπο ζωής σου, με αποτέλεσμα τον επαναπρογραμματισμό.

Η συγκίνηση που θα παίρνεις από τα καινούργια σου βιώματα θα σε ενεργοποιήσει ψυχοβιολογικά προς τα συγκεκριμένα «αντικείμενα» του σκοπού σου, και θα δημιουργήσει ψυχοενεργειακά «κύτταρα» (επιθυμίες, κίνητρα και ενδιαφέροντα), τα οποία θα οδηγήσουν στην απόκτηση γνώσεων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων στους αντίστοιχους τομείς. Με απλά λόγια, όσο περισσότερο το κάνεις, τόσο καλύτερος ή καλύτερη θα γίνεσαι στο να ζεις προς τον σκοπό σου.

Ας το πω άλλη μια φορά. Προτείνω να διαλέξεις ένα σκοπό που να σε ανταμείβει ψυχικά και να σε κινητοποιεί σε βιώματα. Ένα σκοπό που έχει νόημα, σε «γεμίζει», και γενικά αισθάνεσαι πληρότητα κάνοντάς τον. Θα είσαι καλός ή καλή σε αυτό που κάνεις, και θα ρουφήξεις τη ζωή μέχρι την τελευταία της σταγόνα.

«Από τότε που κουράστηκα να ψάχνω, έμαθα να βρίσκω», είχε πει κάποτε ο Νίτσε. Εσύ προτιμάς να ψάχνεις στα τυφλά ή να βρίσκεις με μέθοδο;


ΜΕΤΑΙΣΘΗΣΙΟΓΟΝΑ
(Βιβλιογραφία και προτεινόμενα αναγνώσματα)

Maslow, A. H. The Farther Reaches of Human Nature (Penguin / Arkana, 1993)
Μπακιρτζής, Κωνσταντίνος. Επικοινωνία και αγωγή (Gutenberg, 2003).
Frankl, Viktor. Man’s Search for Meaning (Washington Square Press, 1984).
Bertrand, Russel. The Analysis of the Mind (George Allen & Unwin, 1921).
Brodie, Richard. Getting Past OK: A Straightforward Guide to Having a Fantastic Life (Warner Books, 1995).

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου